Soms weet je direct wat je te doen hebt. Maar er zijn ook momenten dat je blijft twijfelen. Ga je voor zekerheid of neem je het risico om iets nieuws te proberen? Het voelt vaak als een instinctieve keuze, maar in werkelijkheid zit er iets diepers achter.
Volgens sociaal psycholoog Shalom H. Schwartz zit het antwoord in jouw persoonlijke waarden. Zonder dat je er bij stilstaat, bepalen deze hoe je denkt, keuzes maakt en met anderen omgaat. Wat jij belangrijk vindt in het leven, is de leidraad voor je gedrag.
Schwartz ontdekte dat er een patroon in zit. Waar je ook ter wereld kijkt, mensen blijken universeel bepaalde waarden te delen. Dat is interessant, want dat betekent dat onze diepste overtuigingen niet zomaar willekeurig zijn.
Wat zegt dat over jou en hoe kun je de inzichten uit het Schwartz waardenmodel gebruiken om beter te begrijpen wat jou motiveert in je leven en werk? Laten we erin duiken.
Wat is het Schwartz model?
Waarom vinden sommige mensen avontuur en spontaniteit belangrijk, terwijl anderen juist behoefte hebben aan stabiliteit en traditie? De reden hierachter is simpel: waarden sturen ons denken en gedrag. Precies waar het Schwartz waardenmodel om draait.
Dit model beschrijft welke waarden mensen drijven en hoe deze onderling samenhangen. Sommige versterken elkaar – zoals creativiteit en onafhankelijkheid – terwijl andere juist botsen, zoals veiligheid en avontuur.
Schwartz ontdekte dat waarden meer zijn dan alleen voorkeuren; ze zijn het fundament onder onze keuzes. Of het nu gaat om je carrière, relaties of dagelijkse beslissingen, je waarden sturen je. Vaak zonder dat je het doorhebt. Daarom wordt zijn model breed toegepast, van psychologie en coaching tot marketing en organisatieontwikkeling.
Wat dit model extra bijzonder maakt, is dat het gebaseerd is op onderzoek in meer dan 80 landen. En wat bleek? Overal ter wereld vinden mensen bepaalde waarden belangrijk. Of je nu in Amsterdam woont of in Tokio, de manier waarop mensen hun leven vormgeven is verrassend vergelijkbaar.
Wil je echt begrijpen wat je drijft? Dan wordt het Schwartz model vaak gecombineerd met persoonlijkheidstests. Niet als droge theorie, maar als een hulpmiddel waarmee je echt ontdekt wat je stuurt. Het laat je zien welke keuzes bij je passen en waarom bepaalde dingen goed voelen – of juist niet. Handig voor zowel je werk als je persoonlijke leven.
De geschiedenis van de waardentheorie van Shalom H. Schwartz
In de jaren ’80 en ’90 onderzocht sociaal psycholoog Shalom H. Schwartz of bepaalde waarden overal ter wereld terugkomen. Hij keek naar wat mensen in meer dan 80 landen echt belangrijk vonden in het leven.
Hij ontdekte dat sommige waarden overal terugkomen. Ze vormen als het ware de bouwstenen van ons gedrag, ongeacht waar je woont of hoe je bent opgegroeid. Op basis hiervan bracht hij tien universele waarden in kaart, die hij later groepeerde in vier hoofdcategorieën.
Sindsdien is zijn model verder verfijnd en uitgegroeid tot een praktisch hulpmiddel. Niet alleen in de psychologie en sociologie, maar ook voor coaches, bedrijven en marketeers die willen begrijpen wat mensen drijft en hoe waarden hun keuzes beïnvloeden.
Wat zijn de Schwartz waarden?
Zoals je net hebt gelezen, onderscheidt het Schwartz waardenmodel tien universele waarden die over de hele wereld terugkomen. Deze waarden zijn onderverdeeld in vier hoofdcategorieën:
- Openstaan voor verandering
- Zelfoptimalisatie
- Behoud
- Zelftranscendentie
Elke van deze categorieën draait om een diepere motivatie die ons denken en gedrag stuurt. Hieronder ontdek je welke waarden binnen elke groep vallen en wat ze betekenen.
1. Openstaan voor verandering (Openness to change)
Deze waarden draaien om onafhankelijkheid, vrijheid en het verkennen van nieuwe ervaringen.
Zelfsturing
Dit draait om autonomie en de vrijheid om je eigen keuzes te maken. Mensen die deze waarde belangrijk vinden, volgen graag hun eigen pad en hechten veel waarde aan zelfexpressie.
Stimulatie
Hieronder vallen avontuur, spanning en het zoeken naar nieuwe ervaringen. Mensen met een sterke stimulatie waarde voelen zich aangetrokken tot verandering, uitdagingen en activiteiten die hen uit hun comfortzone halen.
Hedonisme
Hieronder vallen plezier, genot en het najagen van een comfortabel en aangenaam leven. Mensen die hedonisme belangrijk vinden, streven naar vreugde en genieten van het moment.
2. Zelfoptimalisatie (Self-enhancement)
Deze waarden richten zich op ambitie, succes en macht.
Prestatie
Hieronder vallen succes, competentie en erkenning. Mensen die deze waarde belangrijk vinden, willen uitblinken in wat ze doen en streven naar erkenning voor hun prestaties.
Macht
Hieronder vallen controle, dominantie en invloed over anderen of middelen. Mensen met een sterke machtwaarde willen invloedrijk en succesvol zijn binnen hun omgeving.
3. Behoud (Conservation)
Deze waarden zijn gericht op stabiliteit, zekerheid en traditie.
Veiligheid
Hieronder vallen stabiliteit, bescherming en het vermijden van risico’s. Mensen met een sterke veiligheidswaarde zoeken zekerheid in zowel persoonlijke als maatschappelijke situaties.
Conformiteit
Hieronder vallen gehoorzaamheid, respect en sociale normen. Mensen die conformiteit hoog waarderen, passen zich aan om sociale samenhang binnen een groep of samenleving te behouden.
Traditie
Hieronder vallen culturele en religieuze overtuigingen, gewoonten en respect voor tradities. Mensen met een sterke traditie waarde hechten belang aan cultuur en traditie.
4. Zelftranscendentie (Self-transcendence)
Deze waarden richten zich op het belang van anderen en de samenleving.
Welwillendheid
Hieronder vallen zorgzaamheid, behulpzaamheid en het welzijn van anderen. Mensen met een sterke welwillendheidswaarde zetten zich in voor anderen en streven naar evenwicht in relaties.
Universalisme
Hieronder vallen gelijkheid, natuurbehoud en zorg voor de wereld als geheel. Mensen met een sterke universalistische waarde voelen zich verbonden met de samenleving en hebben aandacht voor duurzaamheid en rechtvaardigheid.
De waardencirkel (waardencircumplex)
Het Schwartz waardenmodel wordt vaak weergegeven in een waardencirkel. Dit visuele model laat zien hoe verschillende waarden met elkaar samenhangen. Sommige versterken elkaar, terwijl andere juist botsen.
De volgorde in de cirkel is niet willekeurig. Waarden die dicht bij elkaar liggen, gaan vaak hand in hand. Zo waarderen mensen die zelfsturing belangrijk vinden meestal ook stimulatie en nieuwe ervaringen. Maar er zijn ook tegengestelde waarden. Wie veel waarde hecht aan veiligheid en conformiteit, zal minder snel geneigd zijn om avontuur op te zoeken.
Deze cirkel maakt in één oogopslag duidelijk hoe jouw waarden met elkaar samenhangen. Daarom gebruiken veel mensen en organisaties hem om beter te snappen wat hen drijft en hoe dat hun keuzes beïnvloedt.
Aan de slag met inzichten uit de Schwartz waarden test
Wat vind jij écht belangrijk? Zodra je dat helder hebt, worden keuzes maken en samenwerken een stuk makkelijker. Het geeft je richting en laat zien waar je energie van krijgt – in je werk én in je dagelijks leven.
Met een Schwartz waarden test krijg je inzicht in de waarden die het meest bepalend zijn voor jouw gedrag en beslissingen. Dit kan je helpen bij:
- Persoonlijke groei. Ontdek wat jou drijft en hoe je je waarden kunt inzetten om je doelen te bereiken.
- Loopbaanontwikkeling. Kies een werkomgeving en functie die écht bij je past.
- Teamdynamiek. Begrijp beter hoe je omgaat met anderen en verbeter je communicatie.
- Leiderschap. Weet hoe jouw waarden (en die van anderen) je stijl van leidinggeven beïnvloeden.
Benieuwd welke waarden jou het meest motiveren? De Schwartz waarden test van Persoonlijkheid.nl geeft je een diepgaand en praktisch inzicht waarmee je direct aan de slag kunt.
