De ene persoon stapt vol zelfvertrouwen een onbekende situatie in, terwijl de ander liever eerst de kat uit de boom kijkt. Waar sommigen energie krijgen van een drukke borrel, voelen anderen zich pas echt opgeladen na een avond alleen. Dit soort verschillen zie je overal en persoonlijkheidsmodellen helpen om te begrijpen waar ze vandaan komen.
Toch is niet elk model even betrouwbaar. Zo zijn sommige modellen gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en andere vooral populair omdat ze makkelijk zijn toe te passen. Ontdekken welk model echt iets toevoegt? Op deze pagina kom je alles te weten over de verschillende persoonlijkheidsmodellen!
Wat is een persoonlijkheidsmodel?
Iedereen heeft een unieke persoonlijkheid, maar hoe breng je die in kaart? Waarom voelt de ene persoon zich helemaal op zijn plek in een dynamische omgeving en functioneert de ander veel beter als er structuur is? Persoonlijkheidsmodellen helpen je om dit soort verschillen te begrijpen.
Door iemands persoonlijkheidskenmerken in kaart te brengen, laten deze modellen zien hoe eigenschappen samenhangen en elkaar beïnvloeden. In plaats van alleen te kijken naar losse karaktertrekken brengen ze patronen aan het licht. Zo vallen eigenschappen als enthousiasme, sociaal en spraakzaam vaak samen onder de bredere persoonlijkheidstrek ‘extraversie’.
Niet elk model werkt op dezelfde manier. Sommige modellen delen mensen in vaste types in terwijl andere werken met dimensies waarop iedereen een unieke score behaalt.
Waarvoor worden persoonlijkheidsmodellen gebruikt?
Zoals we net vertelden, helpen persoonlijkheidsmodellen te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. Om die reden worden persoonlijkheidsmodellen in erg veel verschillende vakgebieden ingezet om gedrag te voorspellen, communicatie te verbeteren en betere beslissingen te nemen.
De belangrijkste toepassingen van persoonlijkheidsmodellen zijn:
- Coaching en persoonlijke ontwikkeling, inzicht in persoonlijkheid helpt mensen om beter te begrijpen waarom ze op een bepaalde manier reageren. Waarom vindt de één het bijvoorbeeld moeilijk om grenzen aan te geven en komt de ander snel confronterend over? Dit soort inzichten krijg je uit een persoonlijkheidstest en helpen bij een gerichtere persoonlijke ontwikkeling.
- Leiderschap en management, een goed functionerend team bestaat uit verschillende persoonlijkheden. Een leidinggevende die weet hoe zijn medewerkers werken en gemotiveerd worden kan effectiever sturen, beter taken verdelen en de communicatie soepeler laten verlopen.
- Werving en selectie, niet alleen ervaring en vaardigheden bepalen of iemand goed in een functie past. Ook persoonlijkheid speelt een grote rol. Is iemand gestructureerd en analytisch of juist creatief en spontaan? Door persoonlijkheidskenmerken mee te nemen in het selectieproces voorkom je verkeerde matches en verklein je de kans op verloop.
- Teamontwikkeling, in elk team spelen verschillen in werkstijlen en communicatiemethoden een rol. Waar de één graag alles overlegt, werkt de ander liever zelfstandig. Persoonlijkheidsmodellen helpen om die verschillen te herkennen en te begrijpen, zodat de samenwerking beter verloopt en misverstanden worden voorkomen.
- Sales en marketing, niet elke klant maakt beslissingen op dezelfde manier. Waar de één snel schakelt en afgaat op gevoel, wil de ander alle opties rustig afwegen. Door inzicht te krijgen in deze verschillen kunnen verkopers en marketeers hun aanpak beter afstemmen op de behoeften van hun doelgroep.
Persoonlijkheidsmodellen kunnen dus waardevolle inzichten bieden, maar het is belangrijk om te kiezen voor een model dat écht betrouwbaar is.
Welke persoonlijkheidsmodellen zijn er?
Er zijn verschillende manieren om iemands persoonlijkheid in kaart te brengen. Zo zijn sommige modellen ontwikkeld op basis van jarenlang wetenschappelijk onderzoek en zijn andere modellen vooral populair, omdat ze makkelijk zijn te begrijpen. Maar helaas is niet elk model even betrouwbaar.
In het volgende onderdeel van dit artikel zetten we zowel de populairste wetenschappelijk onderzochte modellen als de populairste commerciële modellen op een rijtje. Zo krijg je een helder beeld van de verschillen en weet je welk model écht waardevolle inzichten biedt.
Wetenschappelijk onderzochte modellen
Niet elk persoonlijkheidsmodel is even betrouwbaar. Sommige zijn ontwikkeld op basis van grondig psychologisch onderzoek en worden wereldwijd erkend als de meest nauwkeurige manier om persoonlijkheid te meten. In plaats van mensen in vaste types in te delen, meten deze modellen persoonlijkheid op dimensies, waardoor ze een genuanceerder beeld geven.
Omdat deze modellen keer op keer zijn getest in wetenschappelijke studies, worden ze gebruikt in professionele assessments, psychologisch onderzoek en coachingstrajecten waarbij een diepgaand en realistisch inzicht nodig is. Ze bieden een solide basis om persoonlijkheid te begrijpen zonder simplistische labels of starre categorieën.
Hieronder bespreken we de bekendste wetenschappelijk onderzochte persoonlijkheidsmodellen.
1. Big Five
De Big Five is het meest gebruikte en wetenschappelijk onderzochte persoonlijkheidsmodel. In plaats van mensen in vaste types in te delen meet het model iemands persoonlijkheid aan de hand van vijf dimensies. Voor de Big Five zijn dit de dimensies openheid voor ervaringen, consciëntieusheid, extraversie, meegaandheid en neuroticisme. Iedereen scoort op een schaal binnen deze dimensies, wat een betrouwbaar en gedetailleerd beeld geeft van iemands karakter.
Wat de Big Five uniek maakt, is dat het model niet alleen breed erkend is binnen de psychologie, maar ook toepasbaar is in veel verschillende contexten. Zo wordt de Big Five veel toegepast in coaching, werving en persoonlijke ontwikkeling. Omdat het model is gebaseerd op decennia aan wetenschappelijk onderzoek en in verschillende culturen en sectoren is getest, wordt het wereldwijd erkend als de meest betrouwbare manier om persoonlijkheid te meten.
Wil je meer weten over het Big Five persoonlijkheidsmodel? Lees direct ons gedetailleerde artikel over de Big Five persoonlijkheidstheorie.
2. HEXACO
Het HEXACO-model lijkt op de Big Five, maar gaat nét een stap verder. Het voegt een extra dimensie toe: honestheid-bescheidenheid. Dit model kijkt niet alleen naar de vijf bekende persoonlijkheidstrekken, maar laat ook zien in hoeverre iemand eerlijk en oprecht is, of juist meer geneigd is tot eigenbelang.
Wat HEXACO echt anders maakt, is die extra dimensie. Waar de Big Five zich vooral richt op hoe mensen zich gedragen en reageren, gaat HEXACO een stap verder. Het model kijkt ook naar moreel en sociaal gedrag, zoals eerlijkheid en bescheidenheid. Dat maakt het een interessante uitbreiding op de Big Five, vooral voor wie een nóg completer beeld van persoonlijkheid wil.
Wil je meer weten over het HEXACO persoonlijkheidsmodel? Lees direct ons gedetailleerde artikel over de HEXACO persoonlijkheidstheorie.
3. Eysenck
Het persoonlijkheidsmodel van Hans Eysenck was een van de eerste pogingen om persoonlijkheid wetenschappelijk in kaart te brengen. Waar latere modellen zoals de Big Five meerdere dimensies hanteren, hield Eysenck het overzichtelijk met slechts drie hoofdfactoren. Dit zijn de factoren extraversie, neuroticisme en psychoticisme.
Wat zijn model anders maakt, is dat Eysenck persoonlijkheid vooral als biologisch bepaald zag. Volgens hem hangt extraversie samen met hoe gevoelig je brein is voor prikkels en geeft neuroticisme aan hoe snel je zenuwstelsel op stress reageert. De derde dimensie, psychoticisme, gaat over impulsiviteit en egocentrisme en werd vooral gebruikt in klinische psychologie.
Wil je weten hoe Eysenck’s model zich verhoudt tot andere persoonlijkheidstheorieën? Lees verder in ons uitgebreide artikel over Eysenck’s persoonlijkheidsmodel.
4. 16PF
De 16 Personality Factor Questionnaire (16PF) is ontwikkeld door Raymond Cattell en neemt een andere aanpak dan veel andere modellen. Waar de Big Five persoonlijkheid in brede dimensies meet, zoomt de 16PF in op zestien afzonderlijke eigenschappen. Denk aan kenmerken zoals warmte, dominantie, emotionele stabiliteit en abstract denken.
Wat dit model uniek maakt, is de gedetailleerde benadering van persoonlijkheid. In plaats van een paar brede categorieën, brengt het nuances in kaart die helpen bij psychologisch onderzoek, loopbaanbegeleiding en klinische diagnostiek. De 16PF wordt vaak gebruikt om gedrag te voorspellen in werksituaties, sociale interacties en stressvolle omstandigheden.
Wil je meer weten over de 16PF en hoe dit model persoonlijkheid in kaart brengt? Lees verder in ons uitgebreide artikel over het 16PF persoonlijkheidsmodel.
Populaire commerciële modellen
Naast wetenschappelijk onderzochte modellen zijn er ook persoonlijkheidsmodellen die vooral in de praktijk populair zijn. Ze worden veel gebruikt in coaching, teamontwikkeling en managementtrainingen. Dit komt doordat deze modellen makkelijk zijn te begrijpen en mensen in herkenbare types indelen. Hoewel dit soort modellen toegankelijk zijn betekent dit niet dat ze een betrouwbaar beeld van je persoonlijkheid geven.
Hoewel deze modellen toegankelijk zijn, missen ze de wetenschappelijke onderbouwing en betrouwbaarheid van modellen zoals de Big Five. Door mensen in vaste types in te delen, geven ze vaak een vereenvoudigd beeld van persoonlijkheid en houden ze geen rekening met nuance en overlap tussen eigenschappen. Dit maakt ze in de meeste gevallen niet geschikt voor diepgaand persoonlijkheidsinzicht en serieuze toepassingen zoals selectie en gedragsanalyse.
Hieronder bespreken we de bekendste commerciële persoonlijkheidsmodellen.
1. DISC
Het DISC-model deelt persoonlijkheid op in vier gedragsstijlen. Mensen worden ingedeeld als Dominant, Invloedrijk, Stabiel of Consciëntieus. Dit model wordt veel gebruikt in organisaties om communicatie en samenwerking te verbeteren. Door inzicht te krijgen in iemands gedragsstijl kunnen teams beter op elkaar inspelen.
DISC is populair omdat het eenvoudig en herkenbaar is. Toch heeft het model geen wetenschappelijke basis. Het deelt mensen in vaste types in en houdt weinig rekening met nuance of persoonlijkheidsontwikkeling. In werkelijkheid is gedrag complexer en hangen eigenschappen vaak met elkaar samen. Wetenschappelijk onderbouwde modellen, zoals de Big Five, geven een nauwkeuriger beeld.
Wil je meer weten over DISC en hoe dit model wordt toegepast? Lees verder in ons uitgebreide artikel over het DISC persoonlijkheidsmodel.
2. MBTI (Myers-Briggs Type Indicator)
De Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) deelt mensen in op basis van vier psychologische voorkeuren. Om te bepalen wat jouw persoonlijkheid is, kijkt het model naar hoe iemand informatie verwerkt, beslissingen neemt en zich opstelt in sociale situaties. Vervolgens ontstaan er zestien verschillende persoonlijkheidstypes.
Hoewel MBTI populair is, heeft het geen wetenschappelijke basis. Het model plaatst mensen in vaste types en houdt geen rekening met nuance of persoonlijke ontwikkeling. In werkelijkheid veranderen eigenschappen en passen ze zich aan verschillende situaties aan. Modellen zoals de Big Five geven daarom een veel genuanceerder beeld van persoonlijkheid.
Wil je meer weten over MBTI en hoe dit model wordt toegepast? Lees verder in ons uitgebreide artikel over de Myers-Briggs Type Indicator.
3. Jungiaanse types
Carl Jung had een eigen kijk op persoonlijkheid. Hij geloofde dat mensen bepaalde voorkeuren hebben die bepalen hoe ze denken, voelen en informatie verwerken. Op basis hiervan ontwikkelde hij vier tegenstellingen die samen een persoonlijkheidstype vormen. Hij maakte onderscheid tussen extravert en introvert, denken en voelen, intuïtief en sensing en oordelend en waarnemend.
Veel moderne modellen, zoals MBTI, zijn gebaseerd op deze theorieën. Hoewel Jung’s ideeën invloedrijk zijn, zijn ze nooit wetenschappelijk onderbouwd. Zijn theorieën bieden herkenbare inzichten, maar geven geen betrouwbaar of meetbaar beeld van persoonlijkheid. Dit maakt ze minder geschikt voor toepassingen waarbij nauwkeurigheid en wetenschappelijke validatie belangrijk zijn.
Wil je meer weten over Jungiaanse types en hoe dit model persoonlijkheid categoriseert? Lees direct ons gedetailleerde artikel over de Jungiaanse persoonlijkheidstheorie.
4. Enneagram
Het Enneagram is een model dat persoonlijkheid op een dynamische manier beschrijft. In plaats van mensen in vaste hokjes te plaatsen, onderscheidt het negen typen die onderling met elkaar verbonden zijn. Elk type heeft zijn eigen drijfveren, angsten en gedragsvoorkeuren, maar kan ook beïnvloed worden door andere types. Hierdoor biedt het Enneagram meer flexibiliteit dan modellen die alleen met vaste categorieën werken.
Veel mensen gebruiken het Enneagram voor zelfontwikkeling en coaching. Toch ontbreekt een wetenschappelijke basis. De typeringen zijn breed en open voor interpretatie, wat kan leiden tot subjectieve invulling. Dit maakt het minder geschikt voor situaties waarin een objectief en betrouwbaar inzicht in persoonlijkheid vereist is.
Wil je meer weten over het Enneagram en hoe dit model wordt toegepast? Lees verder in ons uitgebreide artikel over de Enneagram persoonlijkheidstheorie.
5. Insights Discovery
Insights Discovery koppelt persoonlijkheid aan vier kleuren die verschillende gedragsvoorkeuren weerspiegelen. Rood staat voor directheid en daadkracht, geel voor creativiteit en energie, groen voor harmonie en betrokkenheid en blauw voor structuur en analyse. Dit model wordt veel gebruikt in organisaties om beter inzicht te krijgen in werkstijlen en teamdynamiek.
Omdat het systeem eenvoudig en herkenbaar is, wordt het vaak toegepast in teamtrainingen en coachingstrajecten. Toch ontbreekt een wetenschappelijke basis. Door persoonlijkheid te reduceren tot vier kleuren, gaan nuances en individuele verschillen verloren. In werkelijkheid is gedrag complexer en laat het zich niet vangen in vaste categorieën. Modellen zoals de Big Five bieden daarom een veel diepgaander en nauwkeuriger inzicht in persoonlijkheid.
Wil je meer weten over Insights Discovery en hoe dit model wordt toegepast? Lees verder in ons uitgebreide artikel over de Insights Discovery persoonlijkheidstheorie.
6. Management Drives
Management Drives brengt persoonlijkheid en motivatie in kaart aan de hand van zes drijfveren. Elk van deze drijfveren wordt gekoppeld aan een kleur. Dit model wordt veel gebruikt binnen organisaties om leiderschap, samenwerking en teamdynamiek beter te begrijpen. Door inzicht te krijgen in wat mensen motiveert, kunnen teams effectiever samenwerken en kunnen leiders hun aanpak beter afstemmen op de behoeften van hun medewerkers.
Hoewel het model populair is in het bedrijfsleven, ontbreekt een wetenschappelijke onderbouwing. Management Drives categoriseert mensen op basis van dominante drijfveren waardoor nuance en individuele verschillen minder goed naar voren komen. In werkelijkheid is persoonlijkheid complexer en hangt gedrag af van meerdere factoren. Wetenschappelijk onderzochte modellen, zoals de Big Five, geven daarom een veel genuanceerder en diepgaander inzicht.
Wil je meer weten over Management Drives en hoe dit model wordt toegepast? Lees verder in ons uitgebreide artikel over de Management Drives persoonlijkheidstheorie.
Kun je het beste kiezen voor een wetenschappelijk onderbouwd model?
Als je echt iets aan een persoonlijkheidstest wilt hebben, is het belangrijk om een model te kiezen dat niet alleen herkenbare inzichten geeft, maar ook betrouwbaar is. Veel populaire modellen werken met vaste types, waardoor je misschien denkt: Ja, dat past wel bij mij. Maar hoe nauwkeurig zijn die tests eigenlijk?
De Big Five wordt wereldwijd erkend als de meest wetenschappelijk onderbouwde methode om persoonlijkheid te meten. Dit model kijkt niet naar vaste categorieën, maar naar hoe sterk bepaalde eigenschappen bij jou aanwezig zijn. Dat zorgt voor een genuanceerd en realistisch beeld van je persoonlijkheid, zonder je in een hokje te duwen.
Kun je resultaten uit een persoonlijkheidstest vertrouwen?
Niet elke persoonlijkheidstest geeft een betrouwbaar beeld. Veel tests die je online tegenkomt, zijn vooral leuk om te doen. Ze geven herkenbare uitslagen, maar die zijn vaak zo algemeen dat bijna iedereen zich erin kan vinden. Dat betekent niet dat de test daadwerkelijk iets zegt over jouw persoonlijkheid.
Een test is pas betrouwbaar als hij keer op keer hetzelfde resultaat geeft en daadwerkelijk meet wat hij belooft. Veel populaire tests doen dat niet en geven vooral herkenbare, maar vage uitslagen. De Big Five Persoonlijkheidstest voldoet wél aan deze wetenschappelijke criteria en wordt wereldwijd gezien als de meest nauwkeurige methode om persoonlijkheid te meten.
Waarom kiezen voor de Big Five?
De Big Five persoonlijkheidstest is meer dan een leuk testje over jezelf. Het geeft je inzichten die je helpen betere keuzes te maken, zowel in je werk als privé. Je ontdekt hoe jouw eigenschappen je kunnen helpen om sterker in je schoenen te staan en je potentieel optimaal te benutten.
Benieuwd hoe jij scoort op de vijf dimensies? Met de Big Five test van Persoonlijkheid.nl ontvang je een uitgebreide persoonlijke blauwdruk waarmee je direct aan de slag kunt. Je krijgt concrete inzichten die je helpen om jezelf beter te begrijpen, je relaties te verbeteren en meer succes en geluk te behalen.
Binnen 30 minuten heb je een helder beeld van je persoonlijkheid en krijg je inzichten waar je écht iets aan hebt.
