Iedereen kent wel iemand die altijd bevestiging zoekt of juist iemand die altijd de leiding neemt. Sommige mensen vermijden conflicten en anderen lijken ze bijna op te zoeken. Volgens het Enneagram is dat geen toeval, maar het gevolg van je diepste drijfveren.
Het Enneagram model deelt mensen op in negen persoonlijkheidstypes, gebaseerd op hun onderliggende motivaties en angsten. Het model gaat niet uit van gedrag dat iemand toont, maar probeert te verklaren waar dat gedrag vandaan komt.
Je komt het Enneagram tegen in coaching, persoonlijke ontwikkeling en teamtrainingen. Het biedt herkenbare inzichten, maar roept ook vragen op over betrouwbaarheid en wetenschappelijke onderbouwing.
Hoewel we bij Persoonlijkheid.nl geen Enneagram persoonlijkheidstesten aanbieden, vinden we het wel belangrijk dat je goed geïnformeerd bent. In dit artikel leggen we je daarom helder uit wat het model inhoudt, waar het vandaan komt, wat je eraan hebt en ook wat de beperkingen zijn.
Wat is het Enneagram?
Het Enneagram is een persoonlijkheidsmodel dat mensen indeelt in negen typen. Elk type vertegenwoordigt een diepere motivatie die bepaalt hoe je denkt, voelt en reageert. Waar andere persoonlijkheidsmodellen vooral kijken naar gedrag, focust het Enneagram op de onderliggende drijfveren en angsten die dat gedrag sturen.
Het model gaat ervan uit dat ieder mens van nature een dominant type heeft. Dat type beïnvloedt hoe je met stress omgaat, wat je nodig hebt om je goed te voelen en hoe je reageert in contact met anderen. Het Enneagram ziet persoonlijkheid dus als iets dat voortkomt uit een overlevingsstrategie die je als kind hebt ontwikkeld.
De negen types zijn verbonden in een cirkelvormig diagram met lijnen tussen de verschillende punten. Die lijnen geven aan hoe je gedrag verandert onder stress of juist in groei. Hierdoor is het model niet statisch, maar laat het zien hoe mensen zich kunnen ontwikkelen of juist vast kunnen lopen.
Wat het Enneagram uniek maakt, is dat het niet alleen kijkt naar wat je doet, maar vooral waarom je het doet.
De geschiedenis achter het Enneagram
De oorsprong van het Enneagram is lastig precies te herleiden. Het model, zoals we het nu kennen, is een mix van oude spirituele tradities, filosofie en moderne psychologie. De basisstructuur, die bestaat uit de cirkel met negen punten en verbindingslijnen, wordt al eeuwenlang gebruikt in onder andere soefisme en esoterische stromingen.
Pas in de twintigste eeuw kreeg het model vorm als persoonlijkheidssysteem. De Boliviaanse filosoof Óscar Ichazo legde als eerste de link tussen de negen punten en menselijke drijfveren. Later werd zijn werk verder uitgewerkt door de Chileense psychiater Claudio Naranjo. Hij combineerde het werk van Óscar Ichazo met psychologische inzichten. Daarbij introduceerde hij ook de koppeling tussen de types en verdedigingsmechanismen.
Sindsdien is het model verder ontwikkeld en populair geworden binnen coaching, persoonlijke ontwikkeling en zelfs het bedrijfsleven. Hoewel er veel varianten in omloop zijn, is er geen officiële en universeel erkende versie van het Enneagram.
Hoewel het model niet uit de academische psychologie komt, spreken de herkenbaarheid en praktische toepasbaarheid veel mensen aan. Dit verklaart ook waarom het Enneagram zo breed wordt ingezet, ondanks de kritiek op de wetenschappelijke onderbouwing.
De 9 Enneagram types
Binnen het Enneagram model worden negen persoonlijkheidstypes onderscheiden. Elk type heeft een eigen drijfveer, angst en manier van omgaan met de wereld. Zoals eerder benoemd draait het niet om het gedrag aan de oppervlakte, maar om de diepere motivatie die daaronder ligt.
Hoewel iedereen elementen van meerdere types in zich kan herkennen, heeft ieder mens volgens het Enneagram één dominant type. Dit type vormt als het ware het startpunt van je persoonlijkheid.
Hieronder lichten we de negen Enneagram types één voor één toe.
Type 1 – De perfectionist
Type 1 staat voor principes, orde en zelfdiscipline. Deze mensen hebben een sterk innerlijk kompas en willen het juiste doen. Ze streven naar verbetering van zowel zichzelf, anderen als de wereld om hen heen.
Perfectionisten zijn verantwoordelijk, gewetensvol en gedreven. Ze zien snel wat er beter kan en nemen graag het voortouw om dingen te verbeteren. Ze voelen zich prettig in een gestructureerde omgeving waar duidelijke normen en regels gelden.
Tegelijkertijd kunnen ze streng zijn voor zichzelf en moeite hebben met fouten of imperfectie. Hun behoefte aan controle en rechtvaardigheid kan leiden tot spanning of frustratie, vooral als anderen minder nauwkeurig zijn.
- Kwaliteiten. Principieel, gedisciplineerd, eerlijk en betrouwbaar
- Valkuilen. Kritisch, perfectionistisch en weinig ruimte voor ontspanning
Type 2 – De helper
Type 2 draait om geven, verbinden en zorgen. Helpers richten zich op de behoeften van anderen en halen veel voldoening uit het helpen, ondersteunen en verzorgen van mensen om hen heen.
Mensen met dit type zijn warm, empathisch en betrokken. Ze voelen snel aan wat iemand nodig heeft en zetten zich onvoorwaardelijk in voor de mensen waar ze om geven. Relaties en waardering spelen een grote rol in hun leven.
Hun valkuil ligt in het verliezen van zichzelf. In hun drang om anderen te helpen vergeten ze soms hun eigen grenzen of behoeften. Ze kunnen teleurgesteld raken als hun inzet niet wordt opgemerkt of gewaardeerd.
- Kwaliteiten. Zorgzaam, loyaal, invoelend en ondersteunend
- Valkuilen. Overbetrokken, bevestigingsgericht en moeite met nee zeggen
Type 3 – De presteerder
Type 3 is gericht op succes, doelen en resultaten. Mensen met dit type willen vooruit, iets bereiken en worden gezien als bekwaam en succesvol. Ze zijn vaak energiek, doelgericht en houden van uitdagingen.
Presteerders zijn goed in het stellen en halen van doelen. Ze weten wat er nodig is om ergens te komen en schakelen snel als de situatie daarom vraagt. Ze hebben een sterke drive om zichzelf te bewijzen en zoeken erkenning voor hun inzet en prestaties.
De valkuil zit in het verliezen van authenticiteit. In hun drang om succesvol over te komen, kunnen ze zichzelf voorbij lopen of zich te veel aanpassen aan wat anderen verwachten.
- Kwaliteiten. Ambitieus, resultaatgericht, energiek en doelbewust
- Valkuilen. Imago-gericht, ongeduldig en moeite met kwetsbaarheid
Type 4 – De individualist
Type 4 staat voor gevoel, diepgang en originaliteit. Deze mensen zijn vaak gevoelig, creatief en zoeken naar betekenis in alles wat ze doen. Ze willen zichzelf écht begrijpen en onderscheiden zich graag van anderen.
Individualisten voelen zich vaak intens en uniek. Ze zijn sterk gericht op hun innerlijke beleving en kunnen diep geraakt worden door kunst, natuur of persoonlijke ervaringen. Ze zoeken verbinding, maar hebben ook behoefte aan autonomie en ruimte voor hun emoties.
Hun valkuil ligt in het blijven hangen in hun gevoelens of het idee dat ze ‘anders’ zijn dan de rest. Dit kan leiden tot melancholie of het gevoel dat ze niet écht ergens bij horen.
- Kwaliteiten. Creatief, gevoelig, expressief en zelfbewust
- Valkuilen. Teruggetrokken, stemmingsgevoelig en neiging tot zelfvergelijking
Type 5 – De waarnemer
Type 5 is gericht op kennis, onafhankelijkheid en inzicht. Mensen met dit type observeren de wereld graag van een afstand. Ze denken diep na, analyseren situaties grondig en hebben een sterke behoefte om dingen echt te begrijpen.
Waarnemers voelen zich prettig in hun eigen ruimte en hebben weinig behoefte aan druk sociaal contact. Ze zijn op zichzelf, verzamelen informatie en bouwen hun eigen visie op vanuit logica en objectiviteit.
Hun valkuil is dat ze zich te veel kunnen terugtrekken in hun hoofd. Ze vermijden vaak emotionele confrontaties en vinden het lastig om hun gevoelens of behoeften te delen met anderen.
- Kwaliteiten. Analytisch, zelfstandig, observerend en bedachtzaam
- Valkuilen. Afstandelijk, teruggetrokken en moeite met verbinding
Type 6 – De loyalist
Type 6 draait om zekerheid, verantwoordelijkheid en betrouwbaarheid. Loyalisten zoeken houvast in een wereld die ze vaak als onvoorspelbaar ervaren. Ze hechten veel waarde aan duidelijkheid, veiligheid en wederzijds vertrouwen.
Mensen met dit type zijn loyaal, plichtsgetrouw en denken graag vooruit. Ze zien risico’s die anderen soms over het hoofd zien en zijn goed in het voorbereiden op wat er mis zou kunnen gaan. Hun kracht ligt in hun waakzaamheid en gevoel voor verantwoordelijkheid.
Tegelijkertijd kunnen ze last hebben van twijfel of doemdenken. In hun zoektocht naar zekerheid zoeken ze vaak bevestiging van anderen en kunnen ze moeite hebben met knopen doorhakken.
- Kwaliteiten. Loyaal, betrouwbaar, verantwoordelijk en waakzaam
- Valkuilen. Twijfelend, achterdochtig en gevoelig voor angst
Type 7 – De enthousiasteling
Type 7 is gericht op plezier, vrijheid en nieuwe ervaringen. Mensen met dit type zijn optimistisch, energiek en houden van afwisseling. Ze zoeken constant naar nieuwe mogelijkheden en vermijden liever alles wat saai, zwaar of beperkend voelt.
Enthousiastelingen zijn snelle denkers, creatief en goed in het zien van kansen. Ze zijn vaak spontaan, grappig en brengen leven in de brouwerij. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk en ze halen veel energie uit plannen maken en vooruitdenken.
Hun valkuil ligt in het vermijden van pijn of ongemak. Ze kunnen onrustig worden als ze worden beperkt in hun vrijheid of als ze te lang moeten stilstaan bij lastige emoties.
- Kwaliteiten. Enthousiast, flexibel, creatief en toekomstgericht
- Valkuilen. Ongeduldig, snel afgeleid en neiging tot vermijden van diepgang
Type 8 – De uitdager
Type 8 staat voor kracht, onafhankelijkheid en controle. Mensen met dit type zijn direct, zelfverzekerd en nemen graag leiding. Ze hebben een sterke drang om zichzelf en anderen te beschermen tegen onrecht of kwetsbaarheid.
Uitdagers zijn daadkrachtig en hebben een natuurlijk gevoel voor macht en invloed. Ze durven keuzes te maken, zeggen waar het op staat en deinzen niet terug voor confrontaties. Ze voelen zich verantwoordelijk voor hun omgeving en staan klaar voor wie ze belangrijk vinden.
Tegelijkertijd kunnen ze overkomen als dominant of onbuigzaam. In hun drang om sterk te zijn, houden ze anderen soms op afstand of raken ze het contact met hun eigen kwetsbaarheid kwijt.
- Kwaliteiten. Krachtig, recht door zee, beschermend en besluitvaardig
- Valkuilen. Dominant, controlerend en moeite met kwetsbaarheid
Type 9 – De vredestichter
Type 9 draait om harmonie, rust en verbondenheid. Mensen met dit type hebben een kalme, vriendelijke uitstraling en proberen conflicten zoveel mogelijk te vermijden. Ze passen zich makkelijk aan en zorgen ervoor dat iedereen zich prettig voelt.
Vredestichters houden van een ontspannen sfeer en voelen haarfijn aan wat er speelt in hun omgeving. Ze hebben weinig behoefte aan de spotlight en werken liever op de achtergrond. Hun kracht ligt in hun vermogen om te verbinden en de rust te bewaren.
Tegelijkertijd kunnen ze hun eigen mening of behoeften wegcijferen om de vrede te bewaren. Dit kan ertoe leiden dat ze zichzelf verliezen of uitstellen wat voor henzelf belangrijk is.
- Kwaliteiten. Vredelievend, meegaand, empathisch, stabiel
- Valkuilen. Vermijdend, besluiteloos, moeite met grenzen aangeven
Vleugels in het Enneagram
Binnen het Enneagram model staat elk type naast twee andere types op de cirkel. De types die direct naast jouw hoofdtype liggen, worden je ‘vleugels’ genoemd. Deze vleugels hebben invloed op hoe jouw persoonlijkheid zich uit, maar ze veranderen je hoofdtype niet.
De gedachte is dat niemand een ‘puur type’ is. Je laat ook eigenschappen zien van een van de twee buurtypes. Zo kan een type 4 bijvoorbeeld eigenschappen van type 3 of type 5 hebben. We spreken dan van een 4w3 of een 4w5. De ‘w’ staat hierbij voor ‘wing’, ofwel vleugel.
De ene vleugel is meestal sterker ontwikkeld dan de andere en dat maakt dat mensen met hetzelfde type toch behoorlijk van elkaar kunnen verschillen. Vleugels zorgen dus voor nuance en verfijning binnen elk type.
Het is belangrijk om te weten dat je vleugel je type niet verandert, maar wel kleur geeft aan hoe jij je type in het dagelijks leven laat zien.
Pijlen in het Enneagram
In het Enneagram zie je naast vleugels ook lijnen tussen de verschillende types lopen. Deze lijnen worden ‘pijlen’ genoemd en geven aan hoe je gedrag kan veranderen onder verschillende omstandigheden. Ze laten zien hoe je je gedraagt als je onder druk staat of juist wanneer je groeit.
Elke persoonlijkheid heeft twee pijlen:
- Eén richting stress of spanning (ook wel de ‘desintegratie richting’ genoemd)
- Eén richting groei of ontwikkeling (de ‘integratie richting’)
Zo beweegt bijvoorbeeld een type 1 onder stress in de richting van type 4 en in groei naar type 7. Dat betekent dat een perfectionist in stressvolle situaties meer emotioneel of teruggetrokken gedrag kan laten zien. In de richting van groei wordt een type 1 juist speelser en spontaner.
De pijlen maken het Enneagram dynamisch. In plaats van een vaststaand type, laat het model zien hoe je verandert afhankelijk van je gemoedstoestand of omgeving.
Hoe werkt het Enneagram?
Het Enneagram werkt vanuit het idee dat ieder mens een dominant persoonlijkheidstype heeft. Dat dominante type is gevormd door diepgewortelde angsten en verlangens. Om je type te ontdekken, vul je meestal een vragenlijst in met stellingen over je gedrag, motivatie en manier van reageren.
Op basis van je antwoorden probeert de test te bepalen welk type het meest op jou van toepassing is. Je krijgt dan een profiel dat bestaat uit je hoofdtype, mogelijke vleugels en hoe je je gedraagt in stress of groei.
De meeste Enneagram-testen gaan verder dan alleen gedrag aan de oppervlakte. Ze proberen juist te achterhalen wat je van binnenuit drijft. Daarom zijn de vragen vaak introspectief en soms confronterend.
Er bestaan veel verschillende versies van de Enneagram-test, variërend van korte online quizzes tot uitgebreide professionele rapporten. De kwaliteit verschilt nogal, en niet elke test levert een even betrouwbaar resultaat op.
Het kan ook voorkomen dat je jezelf herkent in meerdere types. In dat geval is het goed om verder te lezen over de types en jezelf eerlijk af te vragen welke motivatie het meest herkenbaar voelt.
Is het Enneagram model wetenschappelijk onderbouwd?
Zoals je inmiddels weet wordt het Enneagram veel gebruikt in coaching, therapie en persoonlijke ontwikkeling. Toch is het goed om te weten dat het model geen wetenschappelijke onderbouwing heeft en ook niet breed wordt erkend binnen de academische psychologie.
De negen types zijn niet gebaseerd op empirisch onderzoek, maar op spirituele en filosofische inzichten die later zijn aangevuld met psychologische ideeën. Er is weinig bewijs dat de types een betrouwbare of stabiele weergave zijn van iemands persoonlijkheid.
Ook de testen die op het Enneagram zijn gebaseerd verschillen sterk in kwaliteit en aanpak. De meeste zijn niet gevalideerd en kunnen wisselende resultaten geven.
Dit betekent natuurlijk niet dat het model waardeloos is, want veel mensen herkennen zich in hun type en vinden het waardevol voor zelfreflectie of persoonlijke groei. Maar als je op zoek bent naar een onderbouwd en nauwkeurig persoonlijkheidsmodel, dan is de Big Five een beter en betrouwbaarder alternatief.
Waar wordt het Enneagram voor gebruikt?
Het Enneagram wordt in de praktijk vooral gebruikt als hulpmiddel voor zelfinzicht, communicatie en persoonlijke groei. Omdat het model uitgaat van drijfveren en diepere motivaties wordt het vaak ingezet op plekken waar zelfreflectie en ontwikkeling centraal staan.
Je komt het Enneagram onder andere tegen in:
- Coachingstrajecten. Om mensen bewust te maken van hun patronen en valkuilen.
- Teamtrainingen. Om verschillen in communicatiestijl en motivatie bespreekbaar te maken.
- Leiderschapstrainingen. Waarin leiders beter leren af te stemmen op zichzelf en hun teamleden.
- Relatiecoaching. Omdat het model veel inzicht geeft in onderlinge dynamiek en gevoeligheden.
- Persoonlijke ontwikkeling. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar richting, balans of zingeving.
Hoewel het Enneagram model niet wetenschappelijk onderbouwd is, wordt het in de praktijk wel veel gebruikt als reflectietool. De herkenbare types maken het makkelijk om gedrag bespreekbaar te maken. Toch blijft het wel belangrijk om te beseffen dat de onderliggende theorie niet is gevalideerd.
Enneagram test vs. Big Five persoonlijkheidstheorie
Zowel het Enneagram als de Big Five geven inzicht in wie je bent, maar ze doen dat op een totaal andere manier. Het Enneagram focust op je diepste drijfveren en verdedigingsmechanismen. De Big Five kijkt juist naar meetbare persoonlijkheidskenmerken die gebaseerd zijn op jarenlang wetenschappelijk onderzoek.
Het grootste verschil zit dan ook in de onderbouwing. Het Enneagram is niet wetenschappelijk gevalideerd. De types zijn ontstaan uit spirituele en filosofische tradities, niet uit psychologische data. De Big Five daarentegen is wereldwijd het meest gebruikte en onderzochte persoonlijkheidsmodel in de academische wereld.
Een ander belangrijk verschil is dat het Enneagram mensen indeelt in vaste types. De Big Five werkt met dimensies waarop je een score behaalt. Daardoor krijg je met de Big Five een veel genuanceerder en persoonlijker profiel dan bij het Enneagram.
Gebruik je het Enneagram vooral als hulpmiddel voor zelfreflectie? Dan kan het net zoals bij DISC en MBTI waardevol zijn. Maar als je écht wilt weten hoe je persoonlijkheid in elkaar zit en hoe je daar praktisch mee aan de slag kunt, dan is een Big Five test betrouwbaarder.
Is een Enneagram persoonlijkheidstest een verstandige keuze?
De Enneagram test is handig als je op zoek bent naar een eerste indruk van iemands drijfveren en gedragspatronen. Het model is herkenbaar, intuïtief en makkelijk toe te passen in gesprekken of zelfreflectie.
Voor écht persoonlijk inzicht schiet het model alleen tekort. De test deelt mensen in vaste types in, is niet wetenschappelijk onderbouwd en meet geen diepere persoonlijkheidskenmerken. Je weet dus niet hoe accuraat of betrouwbaar de uitkomst is.
Wil je wél weten hoe je écht in elkaar zit? Dan is een Big Five persoonlijkheidstest een betere keuze. Die is gebaseerd op decennia aan psychologisch onderzoek en biedt een genuanceerd en betrouwbaar beeld van je persoonlijkheid.
Benieuwd hoe jij scoort op de vijf dimensies van de Big Five?
Met de Big Five test van Persoonlijkheid.nl ontvang je een uitgebreid persoonlijkheidsrapport waarmee je direct aan de slag kunt. Je ontdekt hoe jouw eigenschappen je kunnen helpen om meer uit jezelf te halen.
Veelgestelde vragen
Welke Enneagram types hebben het hoogste IQ?
IQ staat los van persoonlijkheidstype. Het Enneagram meet geen intelligentie, maar kijkt naar je drijfveren en gedragsvoorkeuren. Elk type kan slim, strategisch of analytisch zijn, maar op een andere manier.
Welk Enneagram type is het meest zeldzaam?
Hier zijn geen harde cijfers voor, maar type 4 (de individualist) en type 5 (de waarnemer) worden vaak genoemd als zeldzamere types. Dit komt doordat hun innerlijke wereld vaak minder herkenbaar is voor de meeste mensen.
Welke Enneagram types passen goed bij elkaar?
In theorie kunnen alle types goed met elkaar overweg, mits er wederzijds begrip is. Toch zie je vaak dat bepaalde combinaties makkelijker vloeien. Bijvoorbeeld een type 2 (de helper) met een type 9 (de vredestichter). Ook een type 3 (de presteerder) met een type 8 (de uitdager) vloeien vaak makkelijker. De dynamiek hangt vooral af van hoe ontwikkeld iemand is binnen zijn of haar type.
Is het Enneagram of MBTI accurater?
Beide modellen zijn populair, maar niet wetenschappelijk onderbouwd. Ze kunnen herkenning opleveren, maar meten je persoonlijkheid niet op een gevalideerde manier. Als je op zoek bent naar een betrouwbaar en nauwkeurig model, is de Big Five test een betere keuze.
