Soms lijken mensen met hetzelfde karakter toch totaal anders te reageren in verschillende situaties. Waar de een alles netjes en eerlijk afhandelt, neemt de ander wat makkelijker een bochtje. Dit soort verschillen zijn niet altijd zichtbaar aan de buitenkant, maar zeggen wel veel over iemands persoonlijkheid.
Het HEXACO model probeert die verschillen te verklaren. In plaats van alleen de klassieke vijf persoonlijkheidskenmerken te meten, voegt het model een extra dimensie toe, genaamd eerlijkheid en bescheidenheid.
Hoewel we bij Persoonlijkheid.nl geen HEXACO-test aanbieden, vinden we het wel belangrijk dat je goed geïnformeerd bent over dit model. In dit artikel leggen we je daarom helder uit hoe HEXACO werkt, waar het vandaan komt, wat je eraan hebt en ook wat de beperkingen zijn.
Wat is het HEXACO model?
Persoonlijkheid laat zich niet vangen in een paar simpele hokjes. Dat is precies het uitgangspunt van het HEXACO model. In plaats van mensen in vaste types te stoppen, kijkt HEXACO naar zes brede eigenschappen waarop iedereen in meer of mindere mate scoort.
Denk bijvoorbeeld aan hoe extravert of introvert je bent, maar ook aan hoe eerlijk en bescheiden je je opstelt. Die laatste dimensie, eerlijkheid en bescheidenheid, is een dimensie die veel andere modellen vaak overslaan.
In plaats van alleen te kijken naar hoe je met anderen omgaat of hoe emotioneel je bent, besteedt HEXACO ook aandacht aan ethiek en integriteit. Daardoor krijg je niet alleen een beeld van je gedrag aan de buitenkant, maar ook van wat er aan de binnenkant speelt.
De geschiedenis achter HEXACO
In de jaren negentig gingen twee onderzoekers, Kibeom Lee en Michael Ashton, op zoek naar een persoonlijkheidsmodel dat verder ging dan wat er toen al bestond. De bekende modellen waren vooral gebouwd op Engelstalige datasets, maar Lee en Ashton wilden weten of die inzichten ook klopten in andere talen en culturen.
Toen ze persoonlijkheidsvragenlijsten uit allerlei landen naast elkaar legden, viel er iets op. Naast de vijf bekende eigenschappen doken steeds weer patronen op rondom eerlijkheid en bescheidenheid. Dat bracht hen op het idee om een zesde dimensie toe te voegen.
Zo ontstond uiteindelijk het HEXACO model. De naam is simpel, want het is gewoon een afkorting van de zes dimensies die het model meet.
Hoewel HEXACO sindsdien steeds vaker wordt gebruikt in wetenschappelijk onderzoek en persoonlijke ontwikkeling, is het nog niet zo bekend als klassieke modellen zoals de Big Five theorie. Toch biedt het wel een interessante nieuwe invalshoek.
De zes persoonlijkheidskenmerken van HEXACO
Zoals je net hebt gelezen beschrijft het HEXACO model persoonlijkheid aan de hand van zes eigenschappen. Iedere eigenschap vormt een dimensie waarop mensen van elkaar kunnen verschillen.
In plaats van mensen in vaste types te stoppen, laat HEXACO zien dat persoonlijkheid een combinatie is van scores op verschillende schalen. Daardoor ontstaat er een genuanceerd beeld van hoe iemand denkt, voelt en zich gedraagt.
Hieronder lichten we de zes persoonlijkheidskenmerken van het HEXACO model één voor één toe.
1. Honesty-Humility (Eerlijkheid en bescheidenheid)
Honesty-Humility draait om hoe eerlijk en bescheiden iemand is in de omgang met anderen. Mensen die hoog scoren op deze eigenschap zetten zichzelf niet graag op een voetstuk. Ze hechten weinig waarde aan status of macht en zullen niet snel anderen gebruiken om er zelf beter van te worden.
Aan de andere kant heb je mensen die het juist belangrijk vinden om op te vallen, die gevoelig zijn voor privileges en die regels soms wat flexibeler interpreteren als dat hun eigen belang dient.
Eerlijkheid en bescheidenheid laat dus zien in hoeverre iemand eerlijk blijft, zelfs als niemand kijkt.
- Typische kwaliteiten. Oprecht, betrouwbaar en bescheiden
- Valkuilen. Naïef, weinig assertief en kwetsbaar voor misbruik door anderen
2. Emotionality (Emotioneel)
Deze dimensie gaat over hoe gevoelig iemand is voor angst, verdriet en emotionele afhankelijkheid. Mensen die hoog scoren op emotionaliteit hechten sterk aan hun relaties, maken zich sneller zorgen en hebben meer behoefte aan steun en bescherming van anderen.
Mensen die lager scoren zijn vaak nuchterder, minder snel emotioneel geraakt en voelen zich eerder op zichzelf aangewezen. Ze ervaren minder snel angst in stressvolle situaties en gaan vaak rationeler met emoties om.
Emotionaliteit laat dus zien hoe iemand omgaat met onzekerheid, verlies en emotionele spanning.
- Typische kwaliteiten. Zorgzaam, loyaal en invoelend
- Valkuilen. Angstig, piekerend en emotioneel afhankelijk
3. Extraversion (Extraversie)
Extraversie gaat over hoe energiek, spraakzaam en sociaal iemand van nature is. Mensen die hoog scoren op extraversie zoeken actief contact met anderen, voelen zich prettig in groepen en halen energie uit sociale interactie en nieuwe ervaringen.
Mensen die lager scoren zijn wat terughoudender, hebben minder behoefte aan prikkels van buitenaf en voelen zich vaak prettiger in kleinere gezelschappen of één-op-één situaties. Ze laden op door rust en afzondering in plaats van drukte.
Extraversie laat dus zien hoeveel behoefte iemand heeft aan sociale stimulatie en hoe makkelijk hij of zij zich uitdrukt in gezelschap.
- Typische kwaliteiten. Enthousiast, energiek en sociaal vaardig
- Valkuilen. Overdreven aanwezig, impulsief en behoefte aan constante prikkels
4. Agreeableness (Verdraagzaamheid)
Verdraagzaamheid gaat over hoe vriendelijk, geduldig en vergevingsgezind iemand is. Mensen die hoog scoren op deze dimensie zijn meestal meegaand, geven makkelijk anderen het voordeel van de twijfel en vermijden conflicten waar mogelijk.
Aan de andere kant van de schaal vind je mensen die sneller geneigd zijn hun eigen belangen voorop te stellen. Ze kunnen directer, kritischer en soms ook harder zijn in hun omgang met anderen.
Verdraagzaamheid laat dus zien in hoeverre iemand gericht is op harmonie en het belang van de groep, of juist meer op zichzelf en eigen principes.
- Typische kwaliteiten. Geduldig, tolerant en vergevensgezind
- Valkuilen. Conflictvermijdend, moeite met grenzen stellen en te inschikkelijk
5. Conscientiousness (Zorgvuldigheid)
Zorgvuldigheid draait om hoe georganiseerd, verantwoordelijk en doelgericht iemand is. Mensen die hoog scoren op deze dimensie plannen vooruit, werken gestructureerd en hebben de neiging om hun afspraken serieus te nemen.
Aan de andere kant vind je mensen die meer spontaan zijn en minder waarde hechten aan planning en structuur. Ze kunnen flexibeler omgaan met situaties, maar ook sneller dingen vergeten of half afmaken.
Zorgvuldigheid laat dus zien hoeveel behoefte iemand heeft aan orde, controle en het bereiken van doelen op een gestructureerde manier.
- Typische kwaliteiten. Betrouwbaar, georganiseerd en gedisciplineerd
- Valkuilen. Perfectionistisch, star en moeite met loslaten
6. Openness to Experience (Openheid voor ervaringen)
Openheid voor ervaringen gaat over hoe nieuwsgierig, creatief en avontuurlijk iemand is. Mensen die hoog scoren op deze dimensie staan open voor nieuwe ideeën, ervaringen en perspectieven. Ze zijn vaak geïnteresseerd in kunst, wetenschap en filosofie, en zoeken actief naar verdieping en vernieuwing.
Mensen die lager scoren, hechten meer waarde aan traditie, voorspelbaarheid en praktische oplossingen. Ze voelen zich prettiger bij vertrouwde patronen en hebben minder behoefte aan experimenteren of abstract denken.
Openheid laat dus zien hoe iemand omgaat met verandering, nieuwe ideeën en onbekende ervaringen.
- Typische kwaliteiten. Creatief, nieuwsgierig en ruimdenkend
- Valkuilen. Dromerig, snel afgeleid en moeite met praktisch denken
Hoe werkt het HEXACO model?
Het HEXACO model werkt met vragenlijsten waarin je aangeeft in hoeverre bepaalde uitspraken op jou van toepassing zijn. Je kunt hierbij denken aan stellingen over eerlijkheid, sociale omgang, omgaan met emoties en de manier waarop je nieuwe ervaringen benadert.
Op basis van de antwoorden die je geeft wordt berekend waar je scoort op elk van de zes dimensies. Een van de verschillen tussen HEXACO en sommige andere modellen is dat je niet in vaste type wordt ingedeeld. Het HEXACO model laat namelijk zien hoe je beweegt op elk individueel kenmerk. Je krijgt dus geen label opgeplakt, maar een profiel dat laat zien waar jouw natuurlijke voorkeuren liggen.
De uitkomst van een HEXACO test is meestal een overzicht van je scores per dimensie, soms aangevuld met een korte toelichting of uitleg over hoe deze eigenschappen zich in gedrag kunnen uiten.
Waar wordt HEXACO voor gebruikt?
Het HEXACO model wordt vooral ingezet om iemands persoonlijkheid breder en genuanceerder in kaart te brengen. Doordat het model onderscheid maakt tussen zes dimensies, biedt het ruimte om meer onderdelen van iemands gedrag en motivatie in kaart te brengen en te begrijpen.
Het HEXACO model wordt onder andere gebruikt in:
- Wetenschappelijk onderzoek. Denk hierbij aan studies naar eerlijkheid, ethisch gedrag en samenwerking.
- Persoonlijke ontwikkeling. Denk hierbij aan een hulpmiddel om inzicht te krijgen in je eigen sterke punten en valkuilen.
- Coaching en loopbaanbegeleiding. Om te ontdekken welke omgevingen of rollen het beste aansluiten bij je natuurlijke voorkeuren.
- Teamontwikkeling. Om verschillen binnen teams te begrijpen en personen binnen teams beter te laten samenwerken.
Hoewel het HEXACO model in wetenschappelijke kringen steeds meer erkenning krijgt, is het in de praktijk nog wat minder bekend dan bijvoorbeeld de Big Five.
Is HEXACO wetenschappelijk onderbouwd?
Het HEXACO model is ontstaan uit internationaal psychologisch onderzoek en wordt in wetenschappelijke kringen serieus genomen. Onderzoekers ontdekten patronen die niet volledig werden verklaard door bestaande modellen en ontwikkelden op basis daarvan HEXACO.
De belangrijkste toevoeging is de dimensie eerlijkheid en bescheidenheid. Die kwam naar voren in data uit verschillende talen en culturen, maar wordt nog niet in alle studies consequent meegenomen.
Hoewel HEXACO beter probeert aan te sluiten op internationale verschillen, blijft de Big Five wereldwijd het meest onderzochte en toegepaste persoonlijkheidsmodel. De Big Five wordt niet alleen breder erkend, maar heeft ook een grotere hoeveelheid wetenschappelijk bewijs opgebouwd over betrouwbaarheid en voorspellende waarde.
HEXACO vs Big Five persoonlijkheidstheorie
Op papier lijken HEXACO en de Big Five behoorlijk op elkaar. Allebei kijken ze naar meerdere eigenschappen om persoonlijkheid in kaart te brengen, en allebei proberen ze dat op een brede en genuanceerde manier te doen.
Toch zit er een belangrijk verschil tussen de twee. HEXACO voegt eerlijkheid en bescheidenheid toe als aparte dimensie. Daarmee wil het model beter verklaren waarom mensen verschillen in oprechtheid, statusgevoeligheid en integriteit.
Toch blijft de Big Five wereldwijd de standaard. Het model is niet alleen ouder, maar ook veel uitgebreider onderzocht. De Big Five wordt al tientallen jaren gebruikt in wetenschappelijk onderzoek én in de praktijk, en de betrouwbaarheid ervan is keer op keer bevestigd.
Kort gezegd. HEXACO is een interessante aanvulling, maar als je écht zeker wilt zijn van een stevig onderbouwd en wereldwijd geaccepteerd persoonlijkheidsmodel, dan blijf je het beste bij de Big Five.
Is een HEXACO test een verstandige keuze?
Een HEXACO persoonlijkheidstest kan waardevolle inzichten geven. Vooral als je benieuwd bent naar hoe je scoort op eigenschappen als eerlijkheid en bescheidenheid.
Toch is het goed om te weten dat HEXACO minder uitgebreid is onderzocht dan de Big Five. De Big Five blijft wereldwijd het meest onderzochte en toegepaste persoonlijkheidsmodel.
Wil je echt een betrouwbaar en volledig beeld van je persoonlijkheid?
Dan is een Big Five persoonlijkheidstest een betere keuze. Deze test is gebaseerd op decennia aan psychologisch onderzoek en biedt een genuanceerd en betrouwbaar beeld van je persoonlijkheid.
Benieuwd hoe jij scoort op de vijf dimensies?
Met de Big Five test van Persoonlijkheid.nl ontvang je een uitgebreid persoonlijkheidsrapport waarmee je direct aan de slag kunt. Je ontdekt hoe jouw eigenschappen je kunnen helpen om meer uit jezelf te halen!
Veelgestelde vragen
Is HEXACO gratis te gebruiken?
Hoewel er online gratis versies van HEXACO persoonlijkheidstesten zijn te vinden, raden wij deze niet aan. Er zitten namelijk grote verschillen in de kwaliteit en betrouwbaarheid van deze testen. Voor serieuze en betrouwbare inzichtelijk raden wij daarom aan om altijd een gevalideerde test van een wetenschappelijk onderbouwd model te doen.
Staat de uitslag van een HEXACO test vast?
Nee, de uitslag van een test staat niet volledig vast. Hoewel je natuurlijke voorkeuren meestal redelijk stabiel blijven, kunnen ervaringen, je omgeving en bewuste keuzes je gedrag en reacties beïnvloeden. Je scores op een HEXACO test kunnen hierdoor in de loop van de tijd dan ook veranderen.
