Neuroticisme: Het persoonlijkheidskenmerk dat Inzicht geeft in je emotionele reacties.

Waarom voelen sommige van ons zich constant gespannen of angstig, terwijl anderen kalm en berekend blijven, zelfs in stressvolle situaties? Dit verschil kan worden verklaard door een cruciaal persoonlijkheidskenmerk, namelijk Neuroticisme. 

Neuroticisme bepaalt hoe we omgaan met stress, hoe snel we negatieve emoties ervaren en hoe intens deze emoties zijn. Het biedt inzicht in de emotionele reacties die ons dagelijks leven en onze interacties met anderen beïnvloeden.

In deze blog duiken we diep in op de betekenis van neuroticisme, de subdimensies van neuroticisme, en hoe zowel genetische als omgevingsfactoren bijdragen aan dit kenmerk. We onderzoeken hoe neuroticisme van invloed kan zijn op je welzijn en carrière, welke voordelen en uitdagingen het met zich meebrengt, en hoe je vervolgens flexibel met je hoge of lage score om kan gaan. 

Of je nu wilt begrijpen waarom je je soms overweldigd voelt of op zoek bent naar manieren om je emotionele veerkracht te vergroten, deze blog geeft je de handvatten om je emotionele wereld beter te doorgronden.

Ben je op voorhand al benieuwd naar jouw score op Neuroticisme en de andere persoonlijkheidseigenschappen?

Laten we beginnen met een dieper inzicht in wat neuroticisme precies inhoudt en hoe het jouw emotionele stabiliteit kan beïnvloeden.

Wat is de betekenis van Neuroticisme?

Neuroticisme betekent letterlijk de mate van emotionele (in)stabiliteit. Het verwijst naar de algemene gevoeligheid voor negatieve emoties, zoals angst, verdriet, prikkelbare of defensieve woede, ongerustheid en schuldgevoelens. 

Mensen met een hoge score op Neuroticisme zijn vaker angstig, gespannen, prikkelbaar of verdrietig en hebben meer moeite om met stress om te gaan. Ze ervaren negatieve gevoelens vaker en intenser, en alledaagse situaties kunnen hen sneller overweldigen.

Mensen die lager scoren op Neuroticisme hebben de neiging zich niet te concentreren op de negatieve elementen, angsten en onzekerheden uit het verleden, het heden en de toekomst. Ze zijn over het algemeen rustiger onder druk en herstellen sneller van stress. Deze mensen zijn weerbaarder en kunnen risico’s rationeler inschatten. Ze laten zich niet snel van hun stuk brengen en hebben minder last van piekergedachten.

Mensen met een hoge(re) score op Neuroticisme hebben juist veel periodes waarin ze ongelukkig, angstig en prikkelbaar zijn, al helemaal wanneer ze met ernstige, aanhoudende problemen worden geconfronteerd.

Mensen met een lage(re) neuroticisme kunnen daar veel beter mee omgaan, maken zich niet al te veel zorgen en herstellen relatief snel wanneer ze gestrest zijn. 

Ze zijn dan ook over het algemeen tolerant ten opzichte van stress. Ze kunnen bij wijze van spreken hun hoofd hoog houden in een storm en hebben niet de neiging om van een mug een olifant te maken.

Ze zijn minder bezorgd over veiligheid en kunnen rationeler omgaan met risico’s, zoals carrière, financiële en sociale situaties, waarin de kans op verlies groot is.

Dit maakt het voor hen makkelijker om loopbaanveranderingen en andere transformaties die hun leven zouden kunnen verbeteren, te overwegen en door te voeren. 

Mensen met een lage(re) score op neuroticisme hebben daarom gemiddeld een hoger niveau van eigenwaarde, vooral als ze ook hoog scoren op extraversie. Ze lopen een lager risico op het ontwikkelen van angststoornissen en depressies (opnieuw, vooral als ze gemiddeld ook hoger scoren op extraversie). 

Koppeling tussen Neuroticisme en Extraversie

Hoewel neuroticisme en extraversie twee aparte persoonlijkheidsdimensies zijn binnen het Big Five-model, hebben ze een interessante onderlinge dynamiek. Extraversie verwijst naar de mate waarin iemand energie haalt uit sociale interacties en actief op zoek gaat naar prikkels en plezierige activiteiten. 

Maar wat gebeurt er wanneer neuroticisme en extraversie elkaar kruisen? Volgens de theorie van Hans Eysenck, een invloedrijke psycholoog die veel onderzoek deed naar persoonlijkheid, beïnvloedt de combinatie van deze eigenschappen het emotionele en sociale gedrag van mensen op unieke manieren. 

Zo kunnen mensen die hoog scoren op zowel neuroticisme als extraversie, soms “overlopen” van emoties. Ze reageren sneller op sociale en emotionele prikkels, en hun energieke gedrag kan gepaard gaan met sterke stemmingswisselingen. Dit betekent dat ze in sociale situaties zeer expressief en aanwezig kunnen zijn, maar ook sneller gefrustreerd of teleurgesteld kunnen raken als dingen niet lopen zoals verwacht.

Aan de andere kant zijn mensen die laag scoren op neuroticisme, maar hoog op extraversie vaak de meest ontspannen en optimistische persoonlijkheden. Ze ervaren meer positieve emoties, blijven kalm onder druk en hebben een natuurlijke neiging om uitdagingen aan te gaan zonder zich veel zorgen te maken. Dit maakt hen weerbaar en zelfverzekerd, wat hun vermogen versterkt om problemen actief aan te pakken.

Deze koppeling tussen neuroticisme en extraversie laat zien hoe complex onze persoonlijkheden zijn en hoe verschillende eigenschappen elkaar kunnen versterken of juist in balans kunnen brengen. Het benadrukt ook dat een hoge score op neuroticisme niet per se negatief hoeft te zijn, vooral als het wordt gecombineerd met eigenschappen die iemand helpen om sociale steun en positieve energie te vinden.

Wat zijn de subdimensies van Neuroticisme?

Neuroticisme bestaat uit twee subdimensies: terughoudendheid en volatiliteit. Elk van deze subdimensies draagt op een unieke wijze bij aan hoe iemand stress en emoties ervaart. Terughoudendheid gaat meer over de neiging om je zorgen te maken en terug te trekken bij onzekerheid. Volatiliteit daarentegen gaat meer over de mate van emotionele schommelingen en prikkelbaarheid. 

De subdimensie terughoudendheid

Mensen met een hoge(re) score op terughoudendheid hebben vaker last van anticiperende angst en kunnen daardoor slecht omgaan met nieuwe, onzekere, onverwachte, bedreigende of complexe situaties. 

Het onbekende wordt door hen eerder als riskant gezien, waardoor ze eerder de neiging hebben om confrontaties te vermijden en zich terug te trekken. Deze vermijding kan leiden tot gevoelens van verdriet, eenzaamheid en diepe teleurstelling, vooral na sociale of persoonlijke afwijzing. Hoe hoger de score, hoe intenser en frequenter deze negatieve ervaringen zijn.

Bovendien zijn mensen met een hoge terughoudendheid gevoeliger voor sociale straf. Ze voelen zich sneller gekwetst en ontmoedigd, vooral na confrontaties of kritische feedback. Deze gevoeligheid kan ervoor zorgen dat afwijzingen of negatieve opmerkingen nog lang blijven hangen, wat het moeilijk maakt om verder te gaan zonder herhaaldelijk over de ervaring na te denken. Angst is hier gekoppeld aan het 'fight or flight'-systeem, dat voortdurend waarschuwt voor mogelijke gevaren. Bij een hoge terughoudendheid is de vluchtreactie vaak dominant.

Somberheid is een onderdeel van deze subdimensie: het beschrijft de mate waarin iemand sombere en pessimistische emoties ervaart. Daarnaast komt zelfbewustzijn om de hoek kijken, wat betekent dat deze mensen zich vaak hyperbewust zijn van  zichzelf en risico’s en voortdurend anticiperen op mogelijke negatieve uitkomsten, wat hun risicomanagement gedrag beïnvloedt.

De suddimensie Volatiliteit 

Mensen met een hoge(re) volatiliteit ervaren sterke stemmingswisselingen en kunnen bijzonder prikkelbaar zijn. Hun emoties variëren van woede en frustratie tot diepe teleurstelling en pijn. Dit kan het voor hen moeilijker maken om een stabiele relatie met anderen te onderhouden, omdat mensen in hun omgeving vaak niet weten wat ze kunnen verwachten. Hoog volatiele personen kunnen intense emotionele reacties vertonen die anderen afschrikken, vooral wanneer ze hun frustraties niet kunnen verbergen.

Volatiliteit is niet alleen beperkt tot negatieve emoties; het beïnvloedt ook hoe positief iemand zich voelt. Mensen met een hoge volatiliteit hebben moeite om emotioneel stabiel te blijven, zelfs bij positieve gebeurtenissen. Ze ervaren hoge pieken en diepe dalen die elkaar regelmatig afwisselen. 

Impulsiviteit speelt hierin een grote rol: deze mensen handelen vaak uit emotie, zonder eerst te overwegen of hun acties gepast zijn. Stressgevoeligheid is hierin een ander aspect die verwijst naar de mate waarin mensen overweldigd worden door stressvolle situaties, terwijl woede en boosheid het vecht aspect van het overlevingsinstinct benadrukt. Dit kan leiden tot abrupte en heftige uitbarstingen bij mensen met een hoge score op Neuroticisme.

De nature en nurture van Neuroticisme 

De mate van neuroticisme in iemands persoonlijkheid wordt beïnvloed door een combinatie van biologische factoren (nature) en omgevingsinvloeden uit het verleden (nurture). Iemands gedrag is nooit uitsluitend het gevolg van genetische aanleg of omgevingsfactoren; het is altijd een dynamische wisselwerking tussen beide. 

Onze genen kunnen ons bijvoorbeeld gevoeliger maken voor stress, maar de manier waarop we op stress reageren wordt mede gevormd door de ervaringen en omstandigheden die we hebben meegemaakt in ons leven. Dit samenspel van nature en nurture maakt neuroticisme een complex en boeiend onderwerp om te begrijpen.

De nature van Neuroticisme

Biologisch gezien scoren vrouwen gemiddeld hoger op neuroticisme. Dit komt onder andere door hormonale verschillen die hen stressgevoeliger maken en emotionele reacties versterken. 

Vrouwen zijn doorgaans meer zelfbewust en letten beter op mogelijke gevaren en risico’s. Ook houden ze er vervolgens meer rekening mee, wat hun risicomanagement beïnvloedt. De typische vrouw scoort hoger op neuroticisme dan 60% van de algemene bevolking van mannen en vrouwen samen.

Gedeeltelijk kan dit de reden zijn waarom vrouwen gemiddeld ongelukkiger zijn in hun relaties, op het werk, op school en met hun gezondheid dan mannen, en waarom vrouwen 70% van alle echtscheidingen initiëren.

Dit verschil in neuroticisme tussen mannen en vrouwen lijkt vooral in de puberteit naar voren te komen. Net als bij meegaandheid, is dit verschil in landen als Noorwegen en Zweden het grootst, terwijl er in deze landen het meest wordt gedaan om de gelijkheid van uitkomsten tussen man en vrouw te garanderen.

Dit levert sterk bewijs dat biologische factoren, en niet de omgeving en het leerproces, de verschillen verklaren. 

De nurture van Neuroticisme

Naast geslacht spelen de opvoeding en de omgeving (nurture) een belangrijke rol in het ontwikkelen van Neuroticisme. Jeugdtrauma’s, zoals geweld of emotionele verwaarlozing, verhogen de kans op een hogere neuroticisme score aanzienlijk. 

bron: Shiner, R. L., & Caspi, A. (2003). Childhood Adversity and Personality Traits: The Role of Early Life Stress in Shaping Personality. Journal of Personality and Social Psychology, 85(5), 1050–1063.

Iemand die, bijvoorbeeld in zijn jeugd, veel met geweld te maken krijgt gaat er op den duur vaker op anticiperen - en ontwikkelt een overlevingsmechanisme waarbij ze constant op hun hoede zijn voor gevaar. Aldus persoonlijkheid als overlevingsmechanisme. Deze persoon zal meer letten op gevaar en ook altijd meer gevaar zien. Deze alertheid zit diep in hun persoonlijkheid verankerd.

Het heeft te maken met een deel aanleg, maar ook hoe het zenuwstelsel en het brein de persoonlijkheid van iemand over tijd vormt en programmeert hoe te reageren en om te gaan met bepaalde situaties.

Het zenuwstelsel en het brein vormen en programmeren hun reactiepatronen op basis van ervaringen, wat betekent dat negatieve emotionele ervaringen de emotionele respons versterken. Mensen die vaak intense emoties voelen, kunnen deze soms functioneel uitschakelen om zichzelf te beschermen tegen voortdurende pijn.

Hoewel dit kan resulteren in een ogenschijnlijk emotioneel stabiel persoon, brengt het ook de valkuil met zich mee dat een te hoge emotionele stabiliteit nadelen heeft.

De mate waarin iemand stressbestendig is, hangt vaak af van de "dosering" van stress waaraan men wordt blootgesteld. Het is te vergelijken met het model van belasting en belastbaarheid in de fysiotherapie.

Waarschijnlijk kan je je wel iets van het model voorstellen aan de hand van de benaming. Zo heb je ook simpelweg een bepaalde belastbaarheid tot stress. Door jezelf gecontroleerd bloot te stellen aan stress, kun je je weerbaarheid vergroten. Om je belastbaarheid tot stress op te bouwen is het wel essentieel dat de stress - waar je jezelf aan blootstelt - te overzien blijft.

Vandaar weer het belang van kleine stapjes. Deze aanpak staat bekend als Graded Exposure Therapy (GET) en helpt mensen hun emotionele tolerantie op te bouwen. Zo werkt dat dus ook in de psyche: wanneer er steeds een te overziene mate van stress wordt toegediend, neemt de tolerantie toe. 

Dat is dan eigenlijk ook de meest gangbare manier om neuroticisme of de uiting daarvan te verlagen.  

2 voordelen van een hoger(e) Neuroticisme 

Hoewel neuroticisme vaak als negatief wordt beschouwd, zijn er ook situaties waarin een hogere score voordelig kan zijn:

1. Betere Risico-inschatting: Mensen met een hogere score op neuroticisme zijn beter in het anticiperen op en vermijden van risico's.
   
   Deze angst en negatieve emoties kunnen juist heel functioneel zijn of ingezet worden (waar ze van nature voor bedoeld waren; overleven).
   
   In de huidige maatschappij is ‘overleven’ niet per se altijd van toepassing. Maar vandaag de dag kan bijvoorbeeld de angst om geen partner te vinden je motiveren te werken aan je social skills, waardoor je uiteindelijk een partner vindt waar je een succesvolle relatie mee onderhoudt.
   
   Ook kan bijvoorbeeld de angst om failliet te gaan je motiveren toch die extra avonduren in je bedrijf te steken, waardoor je jouw bedrijf succesvol weet te maken. 
2. Motiverende negatieve emoties: met de nadruk op hogere neuroticisme en géén té hoge neuroticisme, kan het je relaties (maar ook je leven in zijn algemeenheid) betekenisvoller, passievoller en vuriger maken. 

3 nadelen van een hoger(e) Neuroticisme

Hoewel een hoge neuroticisme voordelen kan hebben, zoals het kunnen anticiperen op risico's, is het belangrijk om de valkuilen ervan te begrijpen. Door deze nadelen te erkennen, kun je werken aan strategieën om er op een constructieve manier mee om te gaan. Hier zijn drie belangrijke nadelen van een hoge neuroticisme:

1. Hoger Risico op Psychische Problemen: Mensen die hoog scoren op neuroticisme lopen een groter risico op het ontwikkelen van angststoornissen en depressies.
2. Minder Levensvoldoening: Door de constante focus op negatieve emoties en gebeurtenissen kunnen ze een lager niveau van levensgeluk ervaren.
3. Uitputting van Sociale Relaties: De prikkelbaarheid en stemmingswisselingen kunnen een negatieve invloed hebben op relaties, waardoor sociale steun minder beschikbaar is wanneer deze het meest nodig is.

7 voordelen van een lager(e) Neuroticisme 

Een lage score op neuroticisme brengt verschillende voordelen met zich mee, vooral op het gebied van welzijn en stressmanagement. Mensen met een lagere score zijn emotioneel stabieler, ervaren minder stress en gaan positiever om met uitdagingen. Hier zijn zeven belangrijke voordelen op een rij:

1. Stressbestendigheid en Veerkracht: je bent stressbestendiger en weerbaarder, omdat je je minder concentreert op negatieve elementen, angsten en onzekerheden uit het verleden, het heden en de toekomst. 
2. Vervulling van Psychologische Basisbehoeften: je bent beter in staat om je psychologische basisbehoeften te vervullen. 
3. Positieve Zelfperceptie: je ervaart een positieve zelfperceptie en stabiel niveau van eigenwaarde (vooral als je ook gemiddeld of bovengemiddeld hoog scoort op extraversie). 
4. Lager Risico op Psychische Stoornissen: Er heerst een lager risico op het ontwikkelen van angst- en stemmingsstoornissen.
5. Meer Werelds Succes: je bereikt gemiddeld meer werelds succes omdat je tegenslagen beter kan hanteren en meer risico’s durft te nemen. 
6. Hoger Algeheel Welbevinden: je ervaart meer tevredenheid en geluk in je dagelijkse leven.
7. Minder Piekeren, Meer Humor: Een lage score gaat vaak gepaard met een luchtigere kijk op het leven, inclusief een goed gevoel voor humor.

3 nadelen van een Lage Neuroticisme

En hoewel een lage score op neuroticisme veel voordelen biedt, zijn er ook potentiële nadelen. Het is belangrijk om deze in overweging te nemen, zodat je je bewust bent van mogelijke valkuilen:

1. Gebrek aan Waakzaamheid: Mensen met een extreem lage neuroticisme score kunnen soms te relaxed zijn, waardoor ze risico’s en dreigingen niet serieus nemen.
2. Minder Motivatie voor Verbetering: Ze kunnen moeite hebben om de urgentie van problemen in te zien, wat hen minder geneigd maakt om zichzelf te verbeteren of actie te ondernemen.
3. Gebrek aan Empathie voor Stressgevoelige Mensen: Doordat ze zelf weinig last hebben van stress, kunnen ze het moeilijk vinden om zich in te leven in anderen die dat wel hebben.

Aan de slag met neuroticisme 

Net als bij consciëntieusheid heerst er bij neuroticisme een lichte voorkeur voor een gemiddelde tot lage score. In onze moderne wereld, waar catastrofale risico’s minder aanwezig zijn, kan een te hoge gevoeligheid voor stres belemmerend werken.

Om van een mug een olifant te maken is zonde. Dit kan maken dat je bepaalde stappen niet onderneemt, die je wel veel levensgeluk en succes hadden kunnen opleveren (en hard maar waar: het voorkomen van spijt op je sterfbed). 

Een heel laag neuroticisme kan er daarnaast voor zorgen dat je nooit echt de drang voelt iets te maken van je leven. 

Ook kan het een leeg bestaan opleveren; negatieve emoties hebben simpelweg een functie: wanneer je nooit negativiteit ervaart in je leven zal het positieve in je leven ook minder betekenisvol aanvoelen. Als het je niks kan interesseren dat je partner je verlaat, hecht je ook geen waarde aan een partner die bij je blijft. Daarbij is emotie ook een groot onderdeel van je drive.

Als jij een lange tijd je emoties negeert en uitschakelt ten behoeve van het bereiken van je doelen - en jouw emotionele betrokkenheid bij je lange termijndoelen dus niet klopt (altijd doen wat nodig is zonder dat je er echt zin in hebt), is dat op termijn ook deprimerend. 

Voor specifieke situaties of situaties van korte duur kan een hoge of lage score wel gunstig zijn, zoals risico’s managen in risicovolle perioden, negatieve emoties ervaren om een eerste stap in verandering te zetten of juist emoties op korte termijn uitschakelen om gevoel te negeren en soms simpelweg te doen wat er gedaan moet worden (of je dat nu wilt of niet).

Dit benadrukt wederom het belang van bewustwording en daaruit flexibel kunnen handelen.

In de volgende hoofdstukken gaan we kijken hoe jij flexibel om kan gaan met jouw hoge of lage score op neuroticisme. Maar heb jij nog geen idee wat jouw score is op neuroticisme en wil je daar eerst achter komen?

5 tips voor het flexibel omgaan met een hoge(re) neuroticisme. 

Neuroticisme kan ons helpen om alert en voorzichtig te zijn, maar een te hoge score kan overweldigend zijn. Gelukkig zijn er strategieën die je kunnen helpen om beter om te gaan met je emoties en stress. Hier zijn vijf effectieve tips om je neuroticisme te beheersen en een betere balans te vinden.

Tip 1 – Wordt bewust van jouw overtuigingen 

Alles begint bij bewustwording. Je overtuigingen spelen een grote rol in hoe je emoties ervaart en situaties interpreteert. Mindfulness en meditatie zijn krachtige hulpmiddelen om je gedachten zonder oordeel te observeren (al moeten we hier wel een kleine disclaimer maken voor mensen met ernstige psychische klachten. Voor hen is het verstandig om eerst professioneel advies in te winnen voordat ze beginnen met mindfulness of meditatie). Zodra je je denkpatronen beter begrijpt, kun je beoordelen of je overtuigingen je helpen of juist tegenwerken.

Om je bewust te maken dat de uitkomst van een gebeurtenis niet hoeft uit te pakken zoals je verwacht dat die uit zal pakken - in negatieve (of positieve) zin - hebben we een set vragen. Je kan hiermee jouw perceptie testen aan de realiteit waarmee je een destructieve overtuigingen om weet te zetten tot een constructieve overtuigingen: 

• Wat is mijn huidige overtuiging? 
• Is deze overtuiging waar? Waarschijnlijk zeg je nu ja, want anders zou je het niet denken; en dat je het denkt, is prima, want je hebt gedachten en bent ze niet. 
• Dan vraag je jezelf nog een keer, maar specifieker: is dit 100% waar en kan ik die uitkomst ook onderbouwen met bewijs? Waarschijnlijk is het antwoord nu: nee. 
• Wie zou ik zijn zonder deze beperkende overtuiging? 
• Is er dan nog een andere reden om mij vast te houden aan deze overtuiging, zonder dat het mij frustratie en stress oplevert? Waarschijnlijk is die reden er niet. 
• Kan ik de overtuiging nu eens omdraaien? (ik kan niet naar ik kan wel) 
• Is deze nieuwe overtuiging 100% waar en te onderbouwen met bewijs? En hier komt het principe naar voren, want ook hier is je antwoord waarschijnlijk; nee. 
• Maar is deze nieuwe overtuiging mij meer waard, meer constructief en realistisch zonder dat het mij frustratie en stress oplevert? (ja, waarschijnlijk wel). 

Nu je weet dat jouw perceptie in positieve of negatieve zin niet per definitie overeenkomt met de realiteit, kan je bewust kiezen of je de destructieve of constructieve gedachte wilt aannemen en op welke manier je wilt acteren. Die keuze is altijd aan jou. 

Tip 2 – Een gezonde leefstijl

Je fysieke gezondheid is nauw verbonden met je mentale welzijn. Een gezonde leefstijl heeft directe invloed op hoe je neuroticisme ervaart. Zorg voor voldoende beweging, een gebalanceerd dieet en voldoende slaap. Deze leefgewoonten ondersteunen een evenwichtige hormoonhuishouding, wat helpt om stress te reguleren en je psychologische basisbehoeften te vervullen. 

Tip 3 – Verlaag je terughoudendheid

Graded Exposure Therapy (GET) is een effectieve methode om je comfortzone geleidelijk uit te breiden. Door jezelf gecontroleerd bloot te stellen aan kleine, beheersbare stressfactoren, vergroot je je stressbestendigheid. Dit proces helpt je om minder angstig te reageren en meer zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Voeg aan elke stap buiten de comfortzone ook nog een succeservaring toe en je ontwikkelt daardoor meer competentie en zelfvertrouwen.

Beide zijn hét medicijn tegen terughoudendheid en angst. Dit heeft dus vooral betrekking op sturing in de praktijk. Daar bestaat een tool voor: het gedragsexperiment. 

Hypothese    Ik ben geen goede spreker en heb onvoldoende kennis om een presentatie te geven

Dit betekent letterlijk dat je je hypothese gaat testen door een experiment uit te gaan voeren. Kijk welk experiment net een stapje buiten je comfort zone ligt, maar nog wel veilig zou durven aangaan, om je hypothese te toetsen. Vaak zie je dat je hiermee veel zelfvertrouwen kunt winnen en negatieve patronen kunt doorbreken. De nadruk ligt wel weer op een kleine, veilige (maar niet te veilige) stap. 

Tip 4 – Relativeer iets vaker

Als je merkt dat je jezelf kwelt met doemscenario’s, probeer deze gedachten dan te relativeren. Stel jezelf voor wat het ergste is dat kan gebeuren, en vraag jezelf af of het echt zo waarschijnlijk of onoverkomelijk is. Door deze oefening kun je het scherpe randje van je angst wegnemen en kom je vaak tot de conclusie dat het "worst case scenario" minder realistisch is dan je dacht.

Bij deze is het wel belangrijk dat je het probleem hiermee niet juist erger maakt. Als het bijvoorbeeld leidt tot obsessief controleren (zoals meerdere keren per dag checken of je magnetron echt uit staat), is het contraproductief.

Tip 5 – Verlaag je Volatiliteit 

Voor meer emotionele stabiliteit kun je triggers identificeren en strategieën bedenken om hier effectiever mee om te gaan. Een eenvoudige maar effectieve techniek is het "tot 10 tellen" voordat je reageert. Combineer dit met een ademhalingsoefening: adem langzaam in, houd je adem even vast, en adem dan rustig uit. Dit activeert je parasympathische zenuwstelsel, wat helpt om je lichaam te kalmeren.

Daarnaast kan het helpen om "als-dan"-strategieën (implementatie-intenties) te formuleren, zoals: Als ik merk dat ik boos word, dan neem ik eerst een moment voor mezelf om te kalmeren. Dit soort praktische stappen kunnen je impulsiviteit onder controle houden en bijdragen aan een betere emotieregulatie.

Oefen- en therapievormen voor het omgaan met neuroticisme 

Er zijn verschillende therapieën en technieken om beter om te gaan met de angst en negatieve emoties die gepaard gaan met neuroticisme. Hier bespreken we een paar effectieve methoden.

Voor nog meer gedetailleerde manieren kun je ook onze andere twee masterclasses bekijken, waaronder de Acceptance and Commitment Therapy (ACT), die ook zeker goed kunnen werken om beter om te leren gaan met neuroticisme.

Daar worden ook dergelijke modellen besproken in de context omgaan met negatieve emoties en overtuigingen in relatie tot zelfbeeld en eigenwaarde. 

Cognitieve gedragstherapie

Een praktische tool uit de cognitieve gedragstherapie is het gebruik van een gedachten dagboek. Door te veranderen vanuit cognitie, kan dit helpen bij overmatig zorgen maken.

Het doel is om bewust te worden van je eigen negatieve overtuigingen, de negatieve gevolgen daarvan en deze te vervangen door een meer constructieve overtuiging voor meer positieve uitkomsten in gedrag en gevoel: 

Situatie    Ik heb een moeilijk project op het werk met een korte deadline

Het belangrijkste voordeel van deze oefening is niet per sé het veranderen van de overtuiging, maar de bewustwording ervan. Als je eenmaal doorhebt hoe je gedachten je gedrag beïnvloeden, ben je al een stap dichter bij verandering. Bewust zijn dat het één tot het ander leidt is vaak al genoeg om verandering te bewerkstelligen 

Rationeel emotieve therapie

Een andere nuttige methode is de 5 R’en van Rationeel Emotieve Therapie (RET):

Aanleiding    Ik voel een stressreactie opkomen

Deze techniek helpt je om je emoties onder controle te houden en je gedachten rationeel te benaderen, wat kan bijdragen aan meer emotionele stabiliteit. Het doel is om eerst bewust te worden van de negatieve gedachten of emoties.

Daarna wil je je bewust worden van het feit dat je er niet in mee hoeft te gaan en je je er niet mee hoeft te identificeren (je bent niet de gedachte of emotie, maar je hebt een gedachte of emotie).

Ter ondersteuning van het rationaliseringsproces doe je een ademhaling om het parasympathische systeem te activeren. Vervolgens besef je dat je initiële stressreactie niet bijdraagt aan een gewenste uitkomst. Of juist wel? 

Want, laten we even kort stilstaan bij de vierde R; reframe. De interpretatie van stress heeft namelijk een heel grote invloed op de lichamelijke reactie van stress. Dat is heel nuttige feedback.

Die reframing is namelijk ook realiteit. De manier waarop jij stress interpreteert zorgt voor andere lichamelijke reacties, zoals vaatvernauwing en bijvoorbeeld bloeddoorstroming.
Dus op het moment dat jij het warm begint te krijgen omdat je zo een podium opstapt voor een groot publiek en jij ervan overtuigd bent het te gaan verpesten vanwege het feit dat je al helemaal begint te zweten (je interpreteert het zweten als een voorteken dat het helemaal fout gaat en je er niet klaar voor bent), ervaar je een andere fysiologische reactie op stress dan wanneer jij het zweten interpreteert als een lichamelijke reactie wat voorafgaat aan het kunnen presteren. 

De 5 R’en uit je hoofd kennen is overigens niet belangrijk. Het onthouden van het principe wel; bewust worden van je negatieve emotie of gedachte, beseffen dat je een keuze hebt om je er niet in mee te laten slepen en jezelf herpakken. 

Tip om neuroticisme te verhogen

Hoewel het minder vaak voorkomt, kunnen mensen met een extreem lage neuroticisme score baat hebben bij meer waakzaamheid en het doorvoelen van negatieve emoties. Dit is vooral handig in situaties waarin alertheid en voorzichtigheid vereist zijn. 

Risicomanagement bij lage neuroticisme

Mensen met een lage neuroticisme kunnen risico’s soms te gemakkelijk over het hoofd zien. Het kan nuttig zijn om een risicoanalyse te maken van je activiteiten, vooral als je merkt dat je vaak onvoorzichtig bent. Vraag om feedback van mensen in je omgeving die een hoger neuroticisme hebben, en formuleer strategieën om beter voorbereid te zijn op mogelijke tegenslagen.

Wat scoor jij op neuroticisme?

Neuroticisme is een complex, maar waardevol persoonlijkheidskenmerk dat grote invloed heeft op hoe je omgaat met emoties, stress en het dagelijks leven. Of je nu hoog of laag scoort, bewustzijn van je neuroticisme score kan je helpen om je gedrag beter te begrijpen en te verbeteren. Mensen met een hoge score kunnen leren omgaan met hun gevoeligheid voor negatieve emoties, terwijl degenen met een lage score waakzaam kunnen blijven voor mogelijke risico’s en dreigingen.

In conclusie: Neuroticisme hoeft geen obstakel te zijn, maar kan – mits goed beheerd – zelfs dienen als een krachtige drijfveer voor persoonlijke groei en succes. Het gaat erom een balans te vinden en je bewust te worden van hoe dit kenmerk jouw leven beïnvloedt, zodat je hier constructief mee kunt omgaan.

Ben je nieuwsgierig geworden naar je eigen neuroticisme score en wat deze over jou zegt? Doe de test en ontdek hoe jouw persoonlijkheid jouw gedrag en keuzes vormgeeft. 

Hoe denk je dat jouw score jou beïnvloedt in het dagelijks leven – ben je de rust zelve, of laat je je emoties soms de overhand nemen?