Er zijn meerdere modellen om persoonlijkheid in kaart te brengen. Twee van de bekendste zijn het Big Five en Eysenck-model. Beide modellen zijn wetenschappelijk onderbouwd, maar toch behoorlijk verschillend in aanpak en opbouw.
Waar het model van Eysenck zich richt op een paar kernfactoren gaat de Big Five breder. En waar Eysenck zijn model baseerde op theorie ontstond de Big Five juist door de taal die mensen zelf gebruiken om gedrag te beschrijven.
In dit artikel leggen we je precies uit hoe beide modellen werken, wat de belangrijkste verschillen en overeenkomsten zijn en welk model je het beste kunt gebruiken als je écht inzicht wilt krijgen in je persoonlijkheid.
Wat is de Big Five?
De Big Five is het meest onderzochte en gebruikte persoonlijkheidsmodel ter wereld. In plaats van je in te delen in een type meet dit model vijf eigenschappen waarop ieder mens ergens op een schaal scoort. Je bent dus niet iets, maar je neigt ergens naar en dat geeft veel meer nuance.
Dit zijn de vijf dimensies van de Big Five:
- Openheid voor ervaringen. Hoe nieuwsgierig en creatief ben je? Sta je open voor nieuwe ideeën en ervaringen?
- Consciëntieusheid. Ben je gestructureerd en doelgericht of juist flexibel en spontaan?
- Extraversie. Haal je energie uit sociale interacties of laad je juist op in je eentje?
- Meegaandheid. Hoe vriendelijk, empathisch en samenwerkingsgericht ben je?
- Neuroticisme. Hoe ga je om met stress en negatieve emoties?
Wat de Big Five uniek maakt is dat je niet in vooraf bepaalde hokjes wordt geplaatst. In plaats daarvan krijg je na het uitvoeren van een Big Five test een score op de 5 bovenstaande onderdelen. Dit zorgt voor een veel genuanceerder en realistischer beeld van iemands persoonlijkheid dan bij andere modellen. Dit is dan ook de reden dat het Big Five model veel wordt gebruikt voor coaching, recruitment en persoonlijke ontwikkeling.
Wat is Eysenck?
Het persoonlijkheidsmodel van Hans Eysenck is een van de eerste pogingen om menselijk gedrag wetenschappelijk te verklaren aan de hand van meetbare eigenschappen. In plaats van een brede taalanalyse koos Eysenck voor een theoretische benadering die gebaseerd is op biologische en neurologische processen.
Eysenck begon met twee hoofddimensies:
- Extraversie vs introversie
- Neuroticisme (emotionele stabiliteit)
Later voegde hij daar een derde factor aan toe, genaamd psychoticisme. Dit is een eigenschap die draait om creativiteit, non-conformisme en soms ook impulsiviteit of egocentriciteit.
Zijn model is simpeler en compacter dan de Big Five, maar was wel een belangrijke stap in de ontwikkeling van persoonlijkheidsonderzoek. De kracht van Eysenck lag in de koppeling met fysiologie. Hij geloofde namelijk dat je persoonlijkheid deels kon verklaren vanuit het zenuwstelsel en hersenactiviteit.
De verschillen tussen Big Five en Eysenck
Hoewel beide modellen wetenschappelijk onderbouwd zijn verschillen ze sterk in aanpak, structuur en gebruik. Hieronder vind je de belangrijkste verschillen.
Big Five kijkt breder dan Eysenck
De Big Five maakt gebruik van vijf dimensies terwijl Eysenck zich beperkt tot twee of drie. Daardoor biedt de Big Five meer nuance en diepgang. Je persoonlijkheid wordt niet in één richting geplaatst, maar verdeeld over meerdere schaalverdelingen.
Big Five is wereldwijd geaccepteerd
In wetenschappelijke kringen en praktische toepassingen is de Big Five veruit het populairste model. Het wordt gebruikt in HR, coaching, psychologie en onderzoek over de hele wereld. Het model van Eysenck is historisch belangrijk, maar wordt tegenwoordig minder vaak toegepast.
Big Five komt uit taal en Eysenck uit theorie
De Big Five is ontstaan uit observatie: welke woorden gebruiken mensen om gedrag te beschrijven? Daaruit ontstonden de vijf dimensies. Eysenck ging juist vanuit een theoretisch model redeneren en koppelde persoonlijkheid aan biologische processen. Twee totaal verschillende routes met andere uitkomsten.
Overeenkomsten tussen Big Five en Eysenck
Ondanks de verschillen tussen de Big Five en Eysenck zijn er ook duidelijke overeenkomsten. Beide modellen proberen namelijk hetzelfde te doen. Ze willen beide namelijk persoonlijkheid inzichtelijk maken op een betrouwbare manier. Hieronder zetten we daarom de overeenkomsten tussen deze modellen op een rijtje:
Beide modellen maken persoonlijkheid inzichtelijk
Zowel de Big Five als het model van Eysenck vertalen gedrag naar meetbare eigenschappen. Ze helpen om jezelf of anderen beter te begrijpen en bieden een manier om over persoonlijkheid te praten. Bijvoorbeeld in coaching, HR of zelfontwikkeling.
Ze delen twee van de belangrijkste eigenschappen
Twee dimensies van beide modellen overlappen. In zowel de Big Five als Eysenck worden extraversie en neuroticisme (emotionele stabiliteit) namelijk meegenomen. Deze twee belangrijke eigenschappen vormen vaak de basis van gedrag. Ze zijn dus niet alleen theoretisch belangrijk, maar ook in de praktijk goed herkenbaar.
Beide modellen zijn wetenschappelijk onderbouwd
Zowel Eysenck als de Big Five zijn ontstaan uit serieus psychologisch onderzoek. Er zit dus meer achter dan alleen een leuke test of modelletje. De Big Five wordt tegenwoordig wel vaker gevalideerd en toegepast in nieuw onderzoek, maar dat doet niets af aan de historische waarde van Hans Eysenck’s werk.
Sterktes en zwaktes per model
Zowel de Big Five als Eysenck hebben hun sterke punten, maar ook hun beperkingen. Het kiezen van het juiste model hangt daarom af van wat je zoekt. Zoek je diepgaand inzicht of juist snelle en praktische toepasbaarheid? Hieronder een overzicht van de sterktes en zwaktes van beide modellen.
Sterktes van de Big Five
De Big Five heeft een aantal duidelijke voordelen die het model uniek maken:
- Wetenschappelijk onderbouwd. Het model is gebaseerd op decennia aan psychologisch onderzoek en wordt wereldwijd erkend als dé gouden standaard voor persoonlijkheidsanalyse.
- Genuanceerd en gedetailleerd. De Big Five meet persoonlijkheid op vijf dimensies, wat een compleet en betrouwbaar beeld oplevert.
- Breed inzetbaar. Of je nu een coach, HR-professional of leidinggevende bent, de Big Five biedt inzichten die toepasbaar zijn in verschillende contexten. Denk hierbij aan persoonlijke ontwikkeling, teamdynamiek en werving.
Zwaktes van de Big Five
Ondanks de sterke punten heeft de Big Five ook enkele nadelen:
Sterktes van Eysenck
Het model van Eysenck is eenvoudiger opgebouwd dan de Big Five, maar heeft wel degelijk een aantal sterke punten:
- Simpel en compact. Met twee tot drie dimensies krijg je snel een eerste indruk van iemands persoonlijkheid.
- Theoretisch sterk onderbouwd. Vooral interessant voor mensen die persoonlijkheid willen koppelen aan biologie en hersenactiviteit.
Zwaktes van Eysenck
De eenvoud van het model van Eysenck heeft ook nadelen. Het model laat namelijk veel aspecten van persoonlijkheid buiten beeld:
- Beperkte dimensies. Geeft minder nuance en mist eigenschappen zoals openheid of vriendelijkheid.
- Minder actueel. Wordt tegenwoordig nauwelijks nog gebruikt in coaching, selectie of persoonlijkheidsontwikkeling.
Aan de slag met inzichten uit de Big Five persoonlijkheidstest
Wat maakt jouw persoonlijkheid uniek? De Big Five persoonlijkheidstest van Persoonlijkheid.nl helpt je om beter te begrijpen wie je bent en hoe je in verschillende situaties reageert.
Na het invullen van de test ontvang je direct je persoonlijke blauwdruk met jouw scores op de vijf dimensies. Dit rapport legt niet alleen uit wie je bent en wat je kunt, maar helpt je ook om het vervolgens te vertalen naar de praktijk. In je persoonlijke en professionele leven.
Wil jij je persoonlijke blauwdruk claimen en ontdekken hoe je jouw sterke kanten nog beter benut? Doe de test en haal het beste uit jezelf.
Veelgestelde vragen
Wat is het belangrijkste verschil tussen de Big Five en het Eysenck-model?
De Big Five meet vijf eigenschappen die samen een breed en genuanceerd beeld geven van iemands persoonlijkheid. Het Eysenck-model richt zich op twee tot drie dimensies. Daardoor is het simpeler, maar mist het nuance. De Big Five biedt meer diepgang en is beter toepasbaar in verschillende contexten.
Welk model is beter voor coaching of persoonlijkheidsontwikkeling?
De Big Five. Het model is concreet, overzichtelijk en biedt ruimte voor nuance zonder iemand in een hokje te plaatsen. Daarom is het ideaal voor coaching, zelfreflectie, HR of teamontwikkeling. Het Eysenck-model wordt vooral gebruikt in theoretisch onderzoek.
Kan ik beide modellen combineren?
In theorie kan dat, maar het voegt zelden iets toe. De Big Five is al breed en diep genoeg om iemands persoonlijkheid goed in kaart te brengen. Beide modellen hebben bovendien een andere structuur waardoor de uitslagen lastig te vergelijken zijn.
